Scheuren is een wezenlijk onderdeel van de ontwikkeling van de fijne motoriek en een techniek die nodig is om met papier te kunnen werken. Wanneer kinderen papier scheuren trainen ze de kleine spiertjes in hun hand, die ze later weer gebruiken voor technieken als schrijven, kleuren en het dichtmaken van knopen en ritsen.
In deze blog neem ik de scheurtechniek onder de loep en geef ik je allerlei tips om deze vaardigheid met kleuters te oefenen.
Scheuren is leuk en leerzaam!
Scheuren is een goede fijn motorische oefening. Papier scheuren vraagt namelijk kracht en uithoudingsvermogen van de kleine spiertjes in je hand. Deze kleine spiertjes gebruik je later voor technieken als schrijven, kleuren en het dichtmaken van knopen en ritsen.
Voor het scheuren van papier gebruiken kinderen als vanzelf een pincetgreep, zoals je die later ook weer gebruikt voor een juiste pengreep. Door de twee duimen naast elkaar bovenop het papier te plaatsen en twee wijsvingers naast elkaar achter het papier, sturen de kinderen de scheur in de juiste richting.
Kleuters zitten in een ontwikkelingsfase waarbij de hersenen samen leren te werken; de ene hand neemt de leiding en de andere ondersteunt. Op die manier worden er steeds meer verbindingen aangelegd, die je nodig hebt voor een goede lateralisatie. Oefeningen waarbij kinderen met twee handen moeten werken (en die dus beide hersenhelften stimuleren), zoals scheuren zijn erg geschikt om deze ontwikkeling te stimuleren.
Scheuren of knippen?
Scheuren en knippen zijn hele verschillende vaardigheden en allebei zeer geschikt om de motorische ontwikkeling te stimuleren.
Bij het knippen wordt de samenwerking tussen de drie vingers die actief zijn bij het schrijven bevorderd. Duim, wijsvinger en middelvinger worden zo voorbereid op de schrijfmotoriek. Bij het scheuren wordt de onderarm motoriek en de draaiing van de pols extra beoefend.
Bij scheuren wordt dus een groter bewegingsmechanisme aangesproken (de pols) dan bij knippen (de vingers). Omdat de motorische ontwikkeling van groot naar klein verloopt, is het te begrijpen dat knippen een moeilijkere vaardigheid is dan scheuren.
Heeft een kind dus nog veel moeite met knippen en werkt hij voornamelijk nog vanuit de grote motoriek? Bied dan het scheuren aan. Heeft een kind een al wat fijnere motoriek laat hem dan meer knippen.
Materialen
Er zijn allerlei soorten papier: Dik, dun, sitspapier, glanspapier, vloeipapier of vliegerpapier wit, gekleurd, glanzend, mat, effen, met verschillende soorten motiefjes, uit tijdschriften, krantenpapier, transparant, ondoorschijnend , cadeaupapier enz...
Om de geschikte papiersoort te kiezen bedenk je voordat je gaat scheuren wat je van de kinderen gaat eisen. Moeten ze vooral kleine snippers scheuren of wil je ook dat er vormen gemaakt worden? Afhankelijk daarvan kies je de papiersoort. Probeer het papier ook altijd zelf eerst even uit. Er zijn papiersoorten die zich bijvoorbeeld vanuit de breedterichting niet in een rechte lijn laten scheuren en bijvoorbeeld in de lengterichting wel.
Scheuren van dun papier, bijvoorbeeld vloeipapier, is makkelijker maar moeilijker te controleren. Dit is voor jonge kleuters bijvoorbeeld prima om te gebruiken bij een experimentele oefening.
Wanneer je liever ziet dat de kleuters vormen scheuren, kun je beter dikker papier pakken. Dit vraagt meer kracht in de vingers, maar scheurt door de dikte gecontroleerd.
Merk je dat het kind verkrampt te werk gaat? Doe dan eerst samen wat vingerbewegingen of laat het kind zijn handen wassen met lauwwarm water.
Bied altijd een klein formaat papier aan, dat makkelijk door kinderhanden te hanteren is.
De leerlijn van het scheuren
Op de juiste wijze scheuren gebeurt met de duim en wijsvinger van beide handen.
Alleen dan kan het kind het papier zodanig leren bewerken, dat het daadwerkelijk de vormen krijgt die het wil maken. Een kind doorloopt hierbij verschillende fases.
Vrij scheuren:
Een hele jonge kleuter scheurt om het scheurproces zelf en heeft nog geen behoefte aan een opdracht. Hij vindt het lekker de macht over het materiaal te ervaren en daarbij maakt zijn actie ook nog eens geluid. Laat de kinderen daarom altijd eerst vrij scheuren.
Observeer daarbij de bewegingen van het kind om het niveau te bepalen.
Soms krijgen de snippers achteraf een betekenis, maar meestal nog niet, want het is gewoon leuk om te scheuren! Vaak belanden ze na het scheuren ook gewoon in de prullenbak.
Bij deze stap gaat het vooral om de beleving en het opdoen van ervaring.
Kleine stukjes scheuren: Om de techniek van het scheuren te verfijnen geef je kinderen de opdracht om kleine stukjes te scheuren. Het gaat hier nog niet om het invullen van een vorm.
Kleine stukjes scheuren verbetert de techniek van de duim en de wijsvinger.
Naarmate de techniek beter wordt beheerst, worden de snippers kleiner.
Doe het scheuren eerst voor.
Het is de bedoeling dat de kinderen bij het scheuren het papier tussen duim en wijsvinger nemen en het blad scheuren door de voorkeurshand van zich af te bewegen en de andere naar zich toe. Sommige kinderen houden de helpende hand stil en bewegen de voorkeurshand in een keer naar beneden of in kleinere bewegingen naar voren bij het scheuren; dat is ook goed. Als een kind moeite heeft met scheuren houd je zijn handen vast en scheur je samen met hem om te ervaren hoe het in zijn werk gaat.
Kinderen die de beide handen met een ruk uit elkaar bewegen (in verticale richting) maken een symmetrische beweging. Vaak houden zij hun papier ook nog in een knuist daarbij. Dit betekent dat de motoriek nog niet zover is uitgerijpt dat de handen kunnen samenwerken terwijl ze een tegengestelde beweging maken.
Zij bewegen nog vanuit de ellenbogen of schouders en hun motoriek kan nog niet vanuit de verfijning van de polsen, handen of vingers het scheuren aansturen.
Tip: Om troep te voorkomen, laat je de stukjes in bakje of een boterkuipje doen.
Je kunt extra ondersteuning geven door bijvoorbeeld lijnen vóór te vouwen of af te tekenen om een kind extra houvast te bieden.
Er zijn allerlei mogelijkheden met de gescheurde stukjes.
Laat jonge kleuters de snippers zonder beperking van een opdracht opplakken. Dit vinden zij vaak al prachtig. Je kunt dit resultaat verfraaien door de kleuren van de stukjes te combineren met een bijpassende ondergrond, bijvoorbeeld door allerlei stukjes rood en roze op een donkerrode ondergrond te laten plakken.
Je kunt die ondergrond dan achteraf in een vorm knippen.
De vervolgstap voor een wat oudere kleuter is het opvullen van een vorm, die in eerste instantie nog niet het hele oppervlak vult. Je geeft een voorgetekende vorm, die de kinderen versieren met kleine snippers.
Van een oudste kleuter kun je verwachten dat hij de vorm helemaal zelf vult met snippers. Om het verder op te bouwen kun je kinderen zelf iets erbij laten scheuren met een nieuwe kleur, of zelf vooraf een vorm laten tekenen.
Repen scheuren: De volgende stap is het scheuren van repen.
Lange repen scheuren lijkt makkelijk, maar dit vraagt toch een specifieke techniek van een kleuter. Scheur je te snel, dan scheurt het papier diagonaal.
Om een lange reep te scheuren moet je het papier stevig vastpakken en gecontroleerd in één lange beweging afscheuren.
Langzaam scheuren is ook een goede manier, misschien niet effectief maar wel nuttig.
De kleine spiertjes in de hand worden op deze manier extra getraind.
Geef ook hier een bakje of boterkuipje om de reepjes in te bewaren.
Het kind kan de repen verwerken tot een product, zoals een (vogel-)huis of kasteel.
Je kunt ook vooraf de opdracht geven: scheur een huis.
In het eerste geval richt het kind zich eerst op het scheuren zelf en geef je nog geen grondvel en plakmogelijkheid. In het tweede geval vertrekt het kind vanuit de opdracht en bouwt het zijn scheurwerk op. Het zal gerichter scheuren en mag gelijktijdig met het scheuren gebruik maken van plak en papier.
Geometrische vormen scheuren: Als het kind het reepjes scheuren beheerst, kan het ook bredere repen scheuren en die vervolgens in vierkanten scheuren. Een vierkantje wat diagonaal wordt doorgescheurd wordt een driehoekje. Als het kind het scheuren van deze twee vormen beheerst, heeft het veel meer mogelijkheden om voorstellingen te maken. Ook hier kun je ervoor kiezen om vrij vorm te laten geven of uit te gaan van een opdracht. Laat de vormen in bakjes doen.
Een cirkel scheuren is een van de moeilijkste en laatste stappen. omdat het kind niet uit kan gaan van een reep die gedeeld wordt. Het moet de hele vorm laten ontstaan door sturing van de hand tijdens het scheuren. Je kunt het kind in eerste instantie nog ondersteunen door op het papier met een dun lijntje een cirkelvorm aan te brengen.
Ook hierbij kun je uitgaan van vrije vormgeving of vooraf een opdracht geven.
Allerlei scheurvormen door elkaar:
Wanneer een kleuter meerdere vormen kan scheuren zijn de mogelijkheden tot verschillende creaties eindeloos. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan:
Levensfiguren
Schoonheidsfiguren die vanuit het midden of vanuit de hoeken symmetrisch worden opgebouwd
Dessins scheuren door het herhalen van een motiefje: wanneer je een groot vel papier in 8 vlakken vouwt, heeft het kind een houvast bij de uitvoering van deze opdracht
Een rand scheuren
Op een brede reep laten werken waarvan dan later een kroon voor het kind wordt geniet
Reeksen scheuren vierkant-driehoek-cirkel
Voorwerpen beplakken met gescheurde vormen.
Het is uiteraard ook mogelijk om deze techniek te combineren met een andere techniek, zoals: stempelen, verven of knippen.
Op zoek naar meer?
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Taalinlijn-vrijeschool.nl. (Jaartal onbekend). Fijne motoriek.
Geraadpleegd op 2 november 2022.
..
.
.
Comments