Verven geeft vaak wat meer rommel, waardoor je het als leerkracht wellicht minder vaak doet. Verven is echter een ware belevenis voor jonge kinderen.
Kinderen kunnen zich met verf heerlijk uitleven, hun ervaringen uitdrukken en hun creativiteit ontplooien. Verven is voor veel kinderen een fijne, rustgevende sensopathische activiteit. Verven stimuleert hun ontwikkeling! In deze blog vertel ik je hoe je het verven met kleuters goed uit de verf kunt laten komen.
Schilderen is leuk!
Werken met verf is voor ieder kind aantrekkelijk, omdat verf een heerlijk materiaal is om te manipuleren en het onmiddellijk resultaat geeft. Kinderen die thuis schoon moeten blijven vinden het misschien moeilijk zich over te geven aan de ‘vieze’ verf.
Of misschien vinden ze het juist wel heerlijk!
Schilderen is eigenlijk tekenen met verf. Toch is schilderen moeilijker omdat het hanteren van een kwast, in combinatie met het gebruik van verf, meer van een kind vraagt dan het gebruik van alleen een potlood. Je kunt natuurlijk vingerverf gebruiken om te schilderen, maar ook het goed gebruik maken van dat materiaal is heel wat gecompliceerder dan het maken van een tekening met potlood en papier.
Goed voor de ontwikkeling
Schilderen is niet alleen leuk, maar stimuleert de ontwikkeling van jonge kinderen ook nog eens op allerlei manieren:
Kinderen ontdekken met schilderen steeds weer iets nieuws: Bijvoorbeeld dat als je twee kleuren mengt, je steeds een andere kleur krijgt, dat je als je met de verfkwast op het papier "slaat", je iets anders krijgt dan als je over het papier strijkt of dat verven met een kwast een ander effect geeft dan verven met een schuursponsje enz.
Kinderen kunnen met verf naar hartenlust manipuleren en er kan niets misgaan.
Het is niets en het kan iets worden, maar dat hoeft niet. Er is geen vaststaand eindproduct. Als het niet lukt, mogen ze gewoon weer opnieuw beginnen.
Dit kan het zelfvertrouwen van kinderen vergroten.
Spelen met verf levert ook veel tactiele ervaringen op, waardoor de gevoeligheid van de handen en de handspieren worden versterkt. Bij kleien oefenen kinderen de fijne motoriek en de oog-hand coördinatie. Kinderen ontwikkelen zo de spieren in hun handen en technieken (denk aan de pincetgreep), die nodig zijn bij het leren schrijven in groep 3.
Schilderen kalmeert en ontspant. Het is een rustgevende activiteit die kinderen ook helpt om hun gedachten te ordenen en emoties en gebeurtenissen te verwerken.
Al schilderend kunnen zij hun verhaal vertellen en uitdrukken wat hen bezig houdt.
Schilderen stimuleert ook de concentratie. Meestal kunnen kinderen tijdens het schilderen de aandacht heel goed richten op hun werk en laten ze zich niet afleiden door de omgeving. Schilderen maakt je daarnaast alert.
Wanneer we iets betasten hebben we daar een paar uur profijt van.
Kijken en luisteren daarentegen zorg slechts voor een korte opleving van alertheid.
Al schilderend doen kinderen zelf allerlei ontdekkingen en ervaringen en kennis op.
Als leerkracht heb je hier bijna geen rol in. Deze ervaringen zorgen ervoor dat de kinderen steeds moeilijkere technieken aankunnen.
Schilderen zorgt hiermee voor een natuurlijke progressie in de fases van hun ontwikkeling met materialen (van experimenteren naar meer doelgericht).
Door te schilderen bevorder je ook de creativiteit van kinderen.
Het stimuleert het zelf creëren en prikkelt de fantasie.
Je kunt schilderen tenslotte ook heel goed gebruiken bij allerlei schoolse activiteiten en zo het leren nog leuker maken. Laat kinderen bijvoorbeeld schrijfpatronen, de cijfers, vormen of letters schilderen.
Schilderen in opbouwende stapjes
Bij het werken met verfdoorlopen kinderen verschillende stappen.
Wat betreft het doelgericht werken zie je de volgende opbouw:
De verkenningsfase: Laat kinderen altijd eerst zelf ontdekken en experimenteren met verf. De hele jonge kleuter geniet van het spelen met verf en heeft geen doel voor ogen. De activiteit zelf is belangrijker dan het resultaat. Er wordt in deze fase vooral ritmisch geschilderd. Vaak wordt het papier daarbij helemaal vol geverfd, gewoon omdat kinderen genieten van de kleuren en het strijken van de kwast over het papier. Ritmisch schilderen is ook het herhalen van patronen, zoals de golven van de zee of de bogen van een regenboog. In deze fase kun je beter nog geen gerichte opdrachten geven en kinderen lekker laten experimenteren.
De iets oudere kleuter benoemt zijn verfproduct achteraf.
Daarna gaat het kind al tijdens het proces zijn verfresultaat een naam geven, maar stelt het zijn doel nog heel makkelijk bij wanneer het tijdens de activiteit in zijn product toch iets anders meent te herkennen.
Een oudere kleuter heeft vooraf een plan gemaakt en werkt doelgericht. Als hij nog niet over de vaardigheden om dat doel te bereiken blijkt te beschikken, stelt hij zijn doel bij door het aan te passen aan zijn mogelijkheden.
Een kleuter die over voldoende vaardigheid beschikt, maakt volgens een vooropgezet plan een verfproduct en slaagt daar ook in.
Wat betreft de motoriek zie je, dezelfde ontwikkeling als bij het tekenen:
Het jonge kind schildert/krabbelt aanvankelijk nog vanuit zijn hele lichaam of de schouder.
Vervolgens gaat het kind kleine vormpjes schilderen, die vanuit de arm ontstaan
Vanuit deze kleine vormpjes gaat het kind grotere vormen schilderen. De krabbels worden steeds minder talrijk omdat de beweging steeds minder vanuit de schouder wordt gemaakt. Het kind maakt nog geen gebruik van een onder- of bovenkant van het blad papier, schildert over het hele vel en keert het vel ook om terwijl het rustig verder schildert. De voorstelling is duidelijk nog van ondergeschikt belang aan de beweging en de daaruit ontstane vormen.
Daarna volgt de koppoter-periode. De kleuter schildert nu een hoofd met voeten en deze vorm is ook voor ons herkenbaar.
De koppoter wordt vervolgens uitgebreid. Het kind schildert nu een romp, vaak nog zonder armen. Het kind schildert ook allerlei figuurtjes, die afgeleid zijn van de koppoter, zo is een koppoter met vier poten een koe en een met een driehoek op zijn hoofd (snavel) een vogel. De koppoter wordt tenslotte een figuurtje met ledematen, de kleding is vaak doorzichtig. Je ziet de benen van het poppetje door de broek omdat die in een later stadium over het basisfiguurtje is geschilderd en ook navels zijn daardoor zichtbaar door de trui. Kinderen houden in deze fase nog geen rekening met een onderlijn, waardoor ze hun figuren door elkaar op het papier zetten.
Het kind hanteert de rand van het vel papier als grondlijn
Het proces is bij verven altijd belangrijker dan het product. Het is voor kleuters erg belangrijk om het verven nog met hun hele lichaam te mogen ervaren.
Observeer tijdens het werken de motoriek van de kinderen.
Werken ze vanuit hun schouders, elle bogen, bewegen beide armen soepel, heeft het kind een voorkeurshand?
Door kinderen te helpen bij het waarnemen en beschouwen van objecten voordat zij gaan schilderen, help je om een stapje verder te komen in de schilder- en tekenontwikkeling. Sommige kinderen vinden tekenen en schilderen moeilijk.
Zij houden meer van het voordoen-nadoen principe. Laat dit vooral gebeuren.
De ervaringen die zij hieruit opdoen nemen zij weer mee in een volgende activiteit.
De materialen
Laat de kinderen om te beginnen altijd een plastic verfschort aandoen. Heb je die niet? Laat dan een handige ouder elastiek in de mouwen van een overhemd zetten en daar een sluiting van klittenband in maken. Stoffen schorten kunnen echter wel doorlekken.
Verf altijd op een beschermde ondergrond, zoals een plastic vuilniszak, die je hebt open geknipt. Na afloop kun je deze zo weg gooien. Scheelt een hoop schoonmaakwerk!
Je kunt natuurlijk ook kranten, vinyl of een waterdicht hoeslaken gebruiken (die je regelmatig wast). Bescherm je verfbord met vuilniszakken of vinyl. Op die manier gaat het schoonmaken een stuk makkelijker.
Zet de verf en de materialen van tevoren klaar op tafel, zodat de kinderen niet hoeven te lopen als ze bezig zijn.
Verf is in allerlei soorten verkrijgbaar.
Waterverf, vingerverf en plakkaatverf zijn de meest geschikte en uitwasbare verfsoorten om mee te beginnen.
Vingerverf: Vingerverf heeft een hoge sensomotorische waarde en ligt ook het dichtste bij de techniek van het tekenen. Vingerverven is de makkelijkste vorm van verven, maar voor sommige kinderen ook spannend, omdat je er vieze vingers van krijgt en het een gek gevoel aan je vingers geeft. . Vingerverf is uitermate geschikt voor jonge kinderen, die nog vanuit de schouders werken. Werk bij vingerverf op grote vlakken, bijvoorbeeld op rollen behang zodat het kind de ruimte heeft. Jonge kinderen schilderen vaak niet alleen met hun vingers maar met hun hele hand. Ze ontdekken dat ze de vorm van hun hand af kunnen drukken en met hun nagels in de verf kunnen krassen. Het werken met vingerverf kan enorm ontladend werken en meestal gaat de activiteit voor jonge kinderen boven het resultaat. Om toch een mooi werkstuk over te houden kan de leerkracht een mooie vorm uit het vingerverfproduct knippen en die op een gekleurd papier plakken. Je sluit op die wijze aan bij de behoefte van het kind om het lekker te laten experimenteren met verf zonder dat het doelgericht aan een resultaat moet werken. Wanneer het nadien toch een resultaat kan laten zien, vindt het kind dat geweldig. Door deze omgekeerde benadering: het kind eerst lekker zijn gang laat gaan en uit die bezigheid pas achteraf een product laat ontstaan, heb je twee vliegen in een klap. Je sluit én aan op zijn behoefte om te experimenteren én je houdt er een product aan over.
Plakkaatverf: Plakkaatverf is de volgende stap. Deze verf biedt je meestal aan met een dikke kwast en een groot papierformaat.
Waterverf: Waterverf leent zich meer voor een kleinere kwast. Het biedt ook andere mogelijkheden omdat de kleuren niet dekkend zijn en door elkaar heen kunnen vloeien. Het resultaat lijkt op een aquarel, maar kinderen kunnen zich daardoor wel beperkt voelen in hun mogelijkheden. Het materiaal leent zich niet voor wat zij voor ogen hadden en dat kan ergernis veroorzaken. Vandaar dat het in eerste instantie vaak beter werkt om bij jongere kleuters waterverf in combinatie met waskrijt te gebruiken. Ecoline is ook erg leuk om mee te werken, maar wel erg dun en ecolinevlekken zijn erg moeilijk van de handen te wassen en niet of nauwelijks te verwijderen uit kleding.
Afhankelijk van je doel kun je je keuze maken tussen deze materialen.
Doe de verf bij voorkeur in een afsluitbaar verfpotje. Vul deze wel maar voor een derde met verf, zodat de kwast er niet te diep in kan worden gedoopt.
Tip: Doe boterhamzakjes of kartonnen bekertjes in de verfpotten voordat je er de verf in doet. Dat is makkelijk met schoonmaken! Je hoeft het zakje of de beker er maar uit te halen en weg te gooien.
Je kunt ook gebruik maken van een eierdoos, maar de verf zal dan wel eerder uitdrogen. Je kunt de verf onverdund gebruiken, maar als je b.v. gaat verfblazen kun je het ook verdunnen met water. Start met de primaire kleuren, rood, blauw en geel en biedt daarnaast zwart aan. Die vier kleuren zijn in eerste instantie meer dan voldoende om te gaan schilderen. Als het kind behoefte aan meer kleuren krijgt, kun je het kleurenassortiment uitbreiden of een menglesje geven. Tip: Bewaar de flessen verf in een flessenrek.
Tip: Een manier om kinderen zelf de verf gedoseerd te laten pakken is door het gebruik van oude zeeppompjes. Haal de labels eraf, spoel ze goed uit en vul ze met plakkaatverf.
Je hebt nu je eigen verfdispensers gemaakt! Met goede afspraken van een aantal pompjes per keer kunnen nu ook jonge kinderen de verf makkelijk doseren en zelf pakken.
Sausflessen (bijvoorbeeld van ketchup) zijn ook erg geschikt.
Kies bij voorkeur voor penselen of kwasten van varkenshaar. Geef bij iedere kleur een aparte kwast om geklieder te voorkomen en laat de kwasten niet steeds uitspoelen.
Jonge kleuters beheersen die vaardigheid vaak nog niet en komen door geklieder niet echt aan schilderen toe. Pas het formaat van je kwasten aan op het papierformaat.
Dus bij kleiner papier gebruik je ook kleinere kwasten.
Tip: Je kwasten en penselen gaan langer mee als je ze geregeld na het wassen een dag in een badje met conditioner of wasverzachter zet.
Zelfs kwasten waarvan de haren helemaal stijf staan kun je op die manier weer hergebruiken.
Een bijkomend voordeel is dat de verf de volgende keer ook beter in de kwasten trekt.
Zorg voor geschikt stevig papier of karton, waar een kind niet doorheen kan schilderen.
Kies voor de jongere kleuters liever een groot formaat papier. Oudere kleuters kunnen ook op kleiner formaat papier schilderen, maar aangezien het kind met verf streken in plaats van lijnen maakt, leent het materiaal zich toch beter voor het werken op een groter formaat papier. Indien je tóch op een kleiner formaat wilt laten werken, dien je daar ook kleinere kwasten of penselen bij aan te bieden, zodat het kind daardoor onbewust al fijnere streken gaat maken.
Bevestig het papier met magneten of grote wasknijpers bovenaan het verfbord, dan hoef je het vel alleen aan de onderkant nog maar met plakband te bevestigen en heb je minder kans op beschadiging van het papier, Plak het papier, wanneer kinderen aan een tafel verven, vast met schilders tape, zodat het niet verschuift.
Tip: Hang een potlood naast het verfbord aan een touwtje.
Kinderen kunnen dan zelf hun naam op de verftekening zetten.
Vervang de standaard schildervellen ook eens door andere materialen als planken, lappen stof en door andere vormen papier zoals bijvoorbeeld cirkels, harten of ovalen. Stof kan ook om een karton heen worden geniet zodat de ondergrond steviger wordt om daarna beschilderd te worden. Daarnaast kun je gebruiksvoorwerpen zoals dozen, schoenen, vazen, bordjes, bloempotten en glazen potjes laten beschilderen en eventueel vernissen. Laat de kinderen ook eens op andere structuren verven, zoals behangpapier met structuur.
Of laat kinderen raamschilderingen in de klas maken.
Dat staat heel gezellig, maar het verwijderen van de verf kan best een uitdaging zijn.
Voeg daarom eerst een druppeltje afwasmiddel aan de verf toe en je zult zien dat de verf er later met een spons en wat water afvliegt.
In het begin heb je niet veel meer dan de verf zelf nodig.
Wanneer een kind wat meer bekend is met de verf, dan kun je gedoseerd extra materialen en accessoires toevoegen. Voeg deze liever niet te snel toe, zodat je kinderen genoeg uitdaagt om de verf op een andere manier kunnen manipuleren.
Materialen die je aan de verf zou kunnen toevoegen om de textuur dikker te maken (en eventueel sporen te trekken) zijn:
Behangplaksel
Haargel
Materialen die je aan de verf zou kunnen toevoegen om de structuur te veranderen zijn:
Confetti
Glitters
Rijst
Zand
Zout
Verder kun je denken aan attributen om mee te stempelen, zoals:
Aardappels
Achterkant van een potlood
Afwasborstels
Ballonnen
Bladeren
Bubbeltjesplastic
Kurken
Proppen papier
Sponsjes
Stukjes eierdoos
Wc rollen
Attributen om verfsporen mee te maken, zoals:
Autootjes
Kammen
Knikkers
Stukjes karton)
Attributen om mee te verven, zoals:
Piepschuim
Takjes
Veren
Verfrollers
Wattenbollen
Wattenstaafjes
Of overige attributen, zoals:
Spatschermpjes en tandenborstels (om mee te spatten)
Schilder tape (om te tamponneren)
Gebruik een droogkast om de werkstukken te laten drogen
Een geschikte plek
Ook de plaats van de verfactiviteit is erg belangrijk.
Verven op de tafel of op de grond geeft een heel ander gevoel dan verticaal verven op een verfbord. Heb je geen verfbord, maak deze dan eens zelf door een stevige tafel op zijn kant te zetten en het papier er met een plakbandje aan te plakken.
Natuurlijk kan er ook op tafel geschilderd worden, maar dat geeft een kind minder zicht op zijn schilderwerk dan het schilderen in staande positie. Wanneer kinderen tijdens het verven mogen staan, dan kunnen zij zich bovendien vrijer bewegen,
Verftechnieken
Er zijn verschillende verftechnieken, zoals:
Afdrukken maken
Blazen
Lijnen arceren (een omtrek opvullen met gekleurde lijnen).
Marmeren:
Vul een (oven-)schaal met een laag scheerschuim. Maak de laag een beetje egaal met een oud pasje en zorg dat de bodem niet meer zichtbaar is. Druppel ecoline of waterverf met een pipetje of een rietje op het schuim. Roer voorzichtig met een satéprikker door het schuim om de kleur te verspreiden: net alsof je grote letters schrijft. Stop als alle kleuren nog herkenbaar zijn. Tevreden? Leg het papier op het schuim. Druk het eventueel voorzichtig nog een beetje aan. Haal het papier van het schuim en leg het met de schuimkant naar boven. Schraap alle scheerschuim eraf met het pasje
Mengen:
Gebruik daarvoor eierdozen met kleine beetjes verf. Laat de kinderen vrij mengen of teken op een groot karton drie keer twee cirkels, die elkaar in het midden overlappen. Laat het kind bijvoorbeeld eerst de linker cirkel met rood opvullen, daarna de rechter cirkel met geel en vervolgens beide kleuren mengen in het overlappende gedeelte en kijk, het heeft een nieuwe kleur getoverd. Vervolgens herhaal je dit met blauw en rood en daarna met blauw en geel. Kinderen hebben hierdoor het gevoel dat ze kunnen toveren. Als je dit werkstuk zelf als voorbeeld maakt (of print, maar dat is minder echt) en boven het verfbord hangt, hebben de kleuters een geheugensteuntje op het moment dat ze ook zelfstandig kleuren willen gaan mengen. Variatie: Doe eens twee kleuren verf in een afsluitbare zak en laat de kinderen de verf al knijpend vermengen tot een nieuwe kleur. Laat ze daarna ook eens met een wattenstaafje aan de buitenkant van de zak tekenen. Als variatie kun je de zak ook vullen met haargel of behangplak en kleurstof en/of glitters toevoegen. Ideaal voor kinderen die verf vies vinden!
Spatten
Stempelen
Stippelen (met wattenstaafjes, zodat een soort pointillisme ontstaat)
Tamponneren
Vingerverven
Waterverven
Een stappenplan
Maak met behulp van een stappenplan de volgorde van handelingen voor de kinderen visueel:
Doe een schort aan en help elkaar bij het dichtmaken, zodat je niet onnodig lang op hulp hoeft te wachten.
Hang je papier op
Open de verfpotten
Zet in iedere pot een kwast, zodat de kleuren niet door elkaar raken
Noteer je naam linksboven op het papier
Start met schilderen
Maak ook een stappenplan voor het opruimen:
Laat je schilderij hangen/liggen
Maak de kwasten met een afwasborstel schoon
Doe de deksels weer op de verfpotjes (je kunt de kwasten ook met de haren naar beneden in een pot met water en afwasmiddel laten zetten en zelf aan het einde van de dag afwassen. Op die manier drogen ze niet uit. Wanneer je ze te lang zo laat staan worden de haren echter plat of springerig)
Was je handen
Doe je schort uit
Op zoek naar meer?
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Paintingexpert.nl. (Jaartal onbekend). Leren schilderen met kinderen.
Geraadpleegd op 30 augustus 2022.
.
.
.
.
Comments