Klei is een sensopathisch materiaal met een grote aantrekkingskracht op jonge kinderen. Klei voelt lekker in je handen, laat zich makkelijk vervormen, geeft direct en snel resultaat en je kunt, als je er niet tevreden over bent, gewoon weer opnieuw beginnen. Veel kinderen onderzoeken de klei eerst door er balletjes en slierten van te maken. In een later stadium zullen de kinderen er meer ruimtelijke figuren mee gaan maken. En het stimuleert ook nog eens de ontwikkeling! Lekker kleien en kneden, maak je handen en vingers sterker en leer ze beter samenwerken terwijl je de mooiste kunstwerken maakt!
In deze blog vertel ik je er meer over.
Kleien is leuk!
Werken met klei is voor ieder kind aantrekkelijk, omdat het onmiddellijk resultaat geeft.
Alleen al door er stevig met je vinger op te drukken ontstaat er een gat.
En als je niet tevreden bent over datgene wat er is ontstaan, kun je dat met één beweging van je hand ook weer ongedaan maken.
Klei leent zich daarom uitstekend om mee te experimenteren.
Je kunt het plat slaan, doormidden breken of snijden, opvouwen, indrukken en je kunt er slangetjes en ballen van rollen. Het is heerlijk materiaal om te manipuleren, want het materiaal verandert door iedere aanraking.
Klei leent zich zowel voor driedimensionaal werken (mensen, dieren en dingen) als voor werken in het platte vlak (tegel, reliëf en drukwerk).
Kleien is goed voor de ontwikkeling
Kleien heeft niet alleen een enorme aantrekkingskracht op jonge kinderen, maar biedt veel zintuiglijke ervaringen en stiekem leren kinderen hier heel erg veel van.
Kinderen kunnen met klei naar hartenlust manipuleren en er kan niets misgaan.
Het is niets en het kan iets worden, maar dat hoeft niet. Er is geen vaststaand eindproduct. Als het niet lukt, mogen ze gewoon weer opnieuw beginnen.
Dit kan het zelfvertrouwen van kinderen vergroten.
Spelen met klei levert ook veel tactiele ervaringen op, waardoor de gevoeligheid van de handen en de handspieren worden versterkt. Bij kleien oefenen kinderen de fijne motoriek en de oog-hand coördinatie. Kinderen ontwikkelen zo de spieren in hun handen en technieken (denk aan de pincetgreep), die nodig zijn bij het leren schrijven in groep 3.
Spelen met klei kalmeert en ontspant. Sensopathisch spel is een rustgevende activiteit die kinderen ook helpt om je gedachten te ordenen en emoties en gebeurtenissen te verwerken. Kleien stimuleert ook de concentratie.
Meestal kunnen kinderen tijdens het kleien de aandacht heel goed richten op hun werk en laten ze zich niet afleiden door de omgeving. Kleien maakt je daarnaast alert. Wanneer we iets betasten hebben we daar een paar uur profijt van. Kijken en luisteren daarentegen zorg slechts voor een korte opleving van alertheid.
Kinderen leren niet alleen het materiaal en de textuur kennen, wat je ermee kan doen, maar ze leren ook veel over zichzelf. Vind ik dit fijn? Wat vind ik niet fijn?
Het spelen met klei versterkt de individualisatie van het kind.
Het kind kan door te tasten verkennen waar hij zich bevindt, waar bijvoorbeeld de klei is, waar zijn lichaam stopt en waar de klei begint of stopt.
Hij kan in zijn spel met afstand en nabijheid oefenen en ontdekken dat zijn hand toch weer terugkomt als hij deze in de klei drukt.
Ook het gevoel van klei op je lichaam en de effecten daarvan zijn allemaal stukjes informatie die het kind over zijn lichaam ontvangt. De klei benadrukt dat je lichaam gevormd en stevig is. Zo leren kinderen dat ze een lichaam hebben dat van de rest van de wereld is afgegrensd en dat ze de wereld om zich heen kunnen beïnvloeden.
Al kleiende doen kinderen zelf allerlei ontdekkingen en ervaringen en kennis op.
Als leerkracht heb je hier bijna geen rol in. Deze ervaringen zorgen ervoor dat de kinderen steeds moeilijkere technieken aankunnen.
Kleien zorgt hiermee voor een natuurlijke progressie in de fases van hun ontwikkeling met materialen (van experimenteren naar meer doelgericht).
Door te kleien bevorder je ook de creativiteit van kinderen.
Het stimuleert het zelf creëren en prikkelt de fantasie.
Je kunt klei tenslotte ook heel goed gebruiken bij allerlei schoolse activiteiten en zo het leren nog leuker maken. Laat kinderen bijvoorbeeld de cijfers, vormen of letters kleien.
Kleien in opbouwende stapjes
Bij het werken met klei doorlopen kinderen verschillende stappen.
Wat betreft het doelgericht werken zie je de volgende opbouw:
De verkenningsfase: Laat kinderen altijd eerst zelf ontdekken en experimenteren met klei. De hele jonge kleuter geniet van het spelen met de klei en heeft geen doel voor ogen. Hij heeft daar voldoende aan. Ga met de kinderen mee in die verkenning en verwondering. Stel geen vragen als: 'Wat ben je aan het maken'? Stel liever vragen als: 'Wat voel, zie je?' "Zou je die stukken ook aan elkaar kunnen plakken?' en 'Wat zou er gebeuren als...?' In deze verkenningsfase zullen de kinderen de klei met hun handen rollen, knijpen, drukken en duwen.
De iets oudere kleuter benoemt zijn product achteraf.
Daarna gaat het kind al tijdens het proces zijn kleiresultaat een naam geven, maar stelt het zijn doel nog heel makkelijk bij wanneer het tijdens de activiteit in zijn product toch iets anders meent te herkennen.
Een oudere kleuter heeft vooraf een plan gemaakt en werkt doelgericht. Als hij nog niet over de vaardigheden om dat doel te bereiken blijkt te beschikken, stelt hij zijn doel bij door het aan te passen aan zijn mogelijkheden.
Een kleuter die over voldoende vaardigheid beschikt, maakt volgens een vooropgezet plan een product en slaagt daar ook in.
Wat betreft de motoriek zie je dat het jonge kind aanvankelijk nog boetseert vanuit zijn hele lichaam of de schouder. Het kneden van klei traint de vaardigheid van de handen en de vingers. Omdat een jongste kleuter die vaardigheid (vanuit de pols/hand) nog niet beheerst is het kneden van klei vaak nog vermoeiend en lastig. Een oudste kleuter beweegt wel steeds meer vanuit zijn pols. Daardoor lukt het kneden van klei ook vaak beter.
Wanneer jonge kinderen moeite hebben om de klei aan te raken, kun je kleine stukjes plastic speelgoed deels in de klei verstoppen. Dit lokt het spontaan de klei van het speelgoed trekken uit. Zo zullen ze ongemerkt hun angst overwinnen.
De materialen
Laat de kinderen altijd een schort aandoen en op een onderlegger kleien, die geen vocht opneemt, want anders droogt de klei te snel uit.
Klei is in allerlei soorten verkrijgbaar. Het kan te hard en te stug zijn en een voor kinderen onaangename geur hebben. Het is dan ook aan te raden om op zoek te gaan naar de juiste soort.
1. Natuurklei
Dit is bezonken slib, dat men (onder andere) in rivierbeddingen vindt. De kleur wordt bepaald door de restanten van planten, dieren en gesteenten, die zich in natuurklei bevinden. Laat kinderen voor het kleien met natuurklei altijd hun handen nat maken.
Losse onderdelen moeten goed aangesmeerd te worden, anders breken ze snel af.
Nadat het product gedroogd is kan het geverfd en gevernist worden. Als het een teer product betreft, is dit geen aanrader, maar kun je beter gebruik maken van een spuitlak.
De klei die over is moet afgesloten én vochtig worden bewaard, want anders droogt natuurklei hard op. Tip: Vorm de restjes van de overgebleven klei opnieuw tot een blok waarin je een gat maakt. Vul dit gat met water en verpak het blok opnieuw in folie.
Bewaar deze in een afsluitbare plastic bak.
2. Synthetische klei
Deze klei is verkrijgbaar in allerlei kleuren. Een belangrijk punt om op te letten bij het kiezen van klei is voornamelijk de elasticiteit.
Vaak is deze soort wat stugger van structuur, maar wordt hij door het kneden wel wat soepeler. Start daarom met het goed fijn kneden van de klei.
Zodra de klei opwarmt zal hij beter te bewerken zijn. Losse onderdelen blijven plakken zonder dat ze aangesmeerd moeten worden. Let er wel goed op dat deze klei gifvrij is.
Wanneer je verschillende kleuren door elkaar gebruikt, dan raken de kleuren snel door, waardoor het materiaal niet meer netjes kan worden opgeruimd. Wist je trouwens dat je synthetische klei ook gewoon kunt afbakken in de oven?
Tip: Is de klei stug geworden? Leg deze dan op de verwarming. Schaf rond Kerst, wanneer opwarmen de klei vaak ook niet meer soepel maakt, een nieuwe emmer aan.
3. Zelfgemaakte klei/brooddeeg
Je kunt ook zelf klei maken.
Je hebt nodig:
- 100 gram bloem
- 70 gram zout
- Lauwwarm water
- 1 eetlepel olijfolie
- 2 eetlepels citroensap Weeg de bloem en het zout af en doe dit in een pan. Giet de citroensap, de olie, wat kleurstof of ecoline en de geurstof in een maatbeker. Voeg hier water aan toe tot je in totaal 125 ml vloeistof hebt. Schenk de vloeistof bij de bloem en het zout in de pan.
Roer dit door elkaar op een middelhoog 'vuur'. Blijf roeren. In het begin is het een vloeibaar papje, maar al snel wordt het vaster. Ga door tot er een bal ontstaat. Zorg ervoor dat je blijft roeren, anders brandt of koekt de klei aan. Als de bal goed droog is, haal je hem uit de pan. Kneed hem op het aanrecht en laat hem even afkoelen. Doe de bal hierna in een afgesloten zak of bakje, om uitdroging te voorkomen. Mocht het te droog zijn, dan voeg je wat extra water toe, is het te vochtig dan wat extra bloem.
Tip: Prikkel de zintuigen door er geurtjes (kruiden of essentiële oliën) en kleurstoffen (cacao) die bij het thema passen aan toe te voegen. Je kunt er ook kleur aan toevoegen door wat verf door het deeg te mengen of door het water te kleuren met wat crêpepapier. (dat je er na het kleuren weer uithaalt). Vermeng de klei ook eens met glitters, zand, pasta, zaadjes, schelpen, steentjes enz. Dit deeg moet je vooraf goed kneden tot een soepele massa.
Zelfgemaakte zandklei
Je hebt nodig:
- Maiszetmeel
- Zand
- Water
Meng drie bakjes maiszetmeel met anderhalf bakje water. Voeg nu beetje bij beetje ongeveer zes bakjes zand toe. Als het mengsel te vochtig of te droog is, dan voeg je nog wat extra zand of water toe. Er ontstaat dan een soort zandklei, waarmee je van alles kunt bouwen. Hoe fijner het zand, hoe preciezer er met deze klei gewerkt kan worden.
De zandklei bewaar je na afloop in een goed afgesloten doos of zak. Als de zandklei toch weer wat ingedroogd is, dan voeg je weer wat water toe.
Zeepklei
Je hebt nodig:
- Een stuk zeep
- Rasp
- Water
- Evt. kleurstof
Rasp samen met de kinderen een stuk zeep en voeg een klein beetje water en eventueel kleurstof toe. Er ontstaat dan een soort kleizeep, die heerlijk ruikt en lekker zacht aanvoelt en die na verloop van tijd weer opdroogt.
In het begin heb je niet veel meer dan de klei zelf nodig.
Wanneer een kind wat meer bekend is met de klei, dan kun je gedoseerd extra materialen en accessoires toevoegen. Voeg deze liever niet te snel toe, zodat je kinderen genoeg uitdaagt om de klei op een andere manier kunnen manipuleren.
Materialen die je zou kunnen toevoegen zijn:
Doppen
Kammen
Kleimatten
Knopen
Kralen
Pailletten
Persen
Rollen
Spatels
Stokjes
Laat kleiwerkjes op een plastic of rubber matje opdrogen. Hout is hiervoor niet geschikt, omdat het tijdens het drogen te snel water aan de klei onttrekt, waardoor het werk verpulvert.
De technieken
Er zijn verschillende kleitechnieken.
Slangen rollen
Een van de eerste technieken, die kinderen vanzelf oppakken is het rollen van slangen tussen hun handpalmen. Door gelijkmatig te drukken wordt de slang steeds langer.
Het gebruik van twee handen tegelijkertijd stimuleert de beide hersenhelften.
Balletjes draaien
Balletjes zijn de basis van veel technieken en figuren.
Het lijkt heel makkelijk, maar deze oefening vergt veel van de hersenen. Beide handen moeten namelijk in tegengestelde richting draaien en daarnaast moeten kinderen ook nog lichte druk uitoefenen en opletten hoe hard ze op het balletje drukken.
Dit zal dus misschien niet in één keer lukken.
Je kunt dan afspreken dat het kind een begin maakt en dat jij hem daarna mooi rond maakt.
Induwen en uithollen
Balletjes kunnen vervormd worden door ze in te duwen en uit te hollen.
Je krijgt dan een schaaltje/bakje. Het idee achter induwen en uithollen is dat je kinderen leert te kleien vanuit een basisvorm. Zo blijft het kunstwerk stevig.
Aansmeren
Wanneer kinderen later toch nog iets willen toevoegen aan hun kleiwerk uit een stuk, dan moeten zij deze onderdelen aansmeren. Als ze iets toevoegen door alleen erop te drukken, dan valt deze toevoeging er bij het drogen vanaf. Door kinderen de techniek van het het aansmeren te leren, leer je ze een stevig kleiwerk te maken.
Druktechnieken
Vanuit een balletje of een grote brok klei kun je makkelijk een plakkaat rollen om iets (bijv. een blaadje of een schelp of andere natuurlijke materialen) in af te drukken, tekenen, stempelen of snijden. Tip: Gebruik ook eens ontwikkelingsmaterialen, zoals wereldspelmateriaal, Scope, Lego de Logiblokken enz. om afdrukken te maken.
Klei is overigens ook uitermate geschikt voor het oefenen van het knippen.
Dit is vaak makkelijker dan papier knippen.
De zachtheid van het materiaal geeft net voldoende weerstand waardoor het fijn is voor kleine handen om in te knippen. Start met het knippen van korte rechte stukken.
Vervolgens kun je gebogen lijnen gaan proberen. Om het moeilijker te maken kun je de lijn steeds puntiger maken. De moeilijkste stap is het uitknippen van vormen. Druk bijvoorbeeld een kleivorm in een stuk platte klei, net diep genoeg zodat je de afdruk ziet.
Laat het kind de vorm nu zelf uitknippen.
Op zoek naar meer
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Maike Douglas-Westland. Jufmaike.nl. (2018). Kleien: Goed voor de ontwikkeling.
Geraadpleegd op 27 september 2022.
Linda Willemsen. Klasvanjuflinda.nl. (2016). 4 Redenen om te spelen met klei.
Geraadpleegd op 27 september 2022.
..
.
.
Comments