Sinterklaas is een leuke en gezellige, maar voor veel kinderen ook een drukke, spannende en stressvolle periode vol prikkels en voor de denkertjes: vol stof om over na te denken! Sommige kinderen kunnen door al die spanning een poosje minder lekker in hun vel zitten of moeilijk gedrag laten zien. In deze blog vertel ik je hoe de Sinterklaas-stress zich bij kleuters uit en wat je als leerkracht en ouder kunt doen om die spanning wat te verminderen.
Sinterklaas is spannend
De meeste kinderen genieten volop van het Sinterklaasfeest, maar er zijn ook veel kinderen die het heel spannend vinden. Tijdens de Decembergekte merk je al leerkracht van groep 1-2 vaak dat kinderen emotioneel uit hun doen zijn, hun grenzen gaan opzoeken en dat er ook veel gedoe tussen de kinderen onderling is. Voordat je het weet heb je een groep overprikkelde kinderen voor je, ben je de hele tijd aan het mopperen en aan het einde van de dag helemaal op.
Bij jonge kinderen gebeurt er gedurende zo'n drukke periode enorm veel in hun lijf.
Ons zenuwstelsel, die zorgt voor allerlei functies, zoals je hartslag, je spierspanning, je ademhaling, je spijsvertering enzovoort, kent twee standen, waartussen we ons de hele dag bewegen, namelijk:
De sympathische stand: dit zorgt ervoor dat we in actie zijn, werk verzetten en nog even een tandje erbij kunnen doen.
De parasympatische stand: dit zorgt voor ontspanning, rust en even bijkomen.
Op momenten dat er net zoals in de Sinterklaasperiode veel aan de hand is, er snelle overgangen zijn en we het dagelijkse ritme niet herkennen, volgt overprikkeling en stress.
Tijdens de Decembermaand staat het zenuwstelsel op standje aan en doorgaan. Er wordt dan teveel geëist van het sympatisch zenuwstelsel en dat zorgt voor overprikkeling en stress. Jonge kinderen kunnen die prikkels ook minder makkelijk filteren dan volwassenen.
Sommige kinderen zijn gevoeliger voor alle prikkels en spanningen dan anderen.
Niet elk kind heeft “last” van deze drukke dagen, maar een aantal wel.
En elk kind reageert anders op spanning en zal het op een eigen manier uiten.
Jonge kinderen kunnen bovendien nog niet goed vertellen dat ze het allemaal heel spannend vinden. Ze laten deze spanning dus zien door middel van hun gedrag.
Voorbeelden van gedrag waarop kinderen de spanning en stress ontladen zijn:
Het kind is sneller moe
Er zijn meer conflicten met andere kinderen
het kind klaagt veel over hoofdpijn of buikpijn
Het kind is drukker dan normaal
Het kind stelt heel veel vragen
Het kind vraagt veel aandacht
Het kind heeft een korter lontje, is sneller prikkelbaar en boos
Het kind huilt sneller dan normaal
Het kind kan niet stilzitten, ervaart veel interne onrust
Het kind kan zich lastiger concentreren
Het kind luister minder goed
Het kind plast weer of vaker in zijn broek
Het kind slaapt slecht, wordt vroeg wakker of vaak wakker
Bij sommige kinderen vertaalt stress zich zelfs naar overgeven of ziek zijn
Het kind gaat grenzen opzoeken
Vooral kinderen die nog heel jong zijn, autisme of ADHD hebben, hoogbegaafd of sensitief zijn en alles heel intens beleven, geeft het Sinterklaasfeest veel redenen om van slag te zijn. Voor kinderen met autisme is het vaak al lastig genoeg om de gewone wereld te begrijpen, laat staan de Sinterklaasperiode. Zij hebben de neiging om de wereld en alles wat er gebeurt te letterlijk te nemen en hebben veel moeite met onzekerheid en onvoorspelbaarheid. Het is voor deze kinderen extra belangrijk om te weten waar ze aan toe zijn. Bij iedereen met autisme, ADHD, HSP of hoogbegaafdheid gaat het overigens ook weer op een andere manier. Geen enkel kind is hetzelfde!
Maar de gemene deler bij deze kinderen is wel dat het lastig is om prikkels op een goede effectieve manier te verwerken. Alles wat extra bijzonder is, is dus ook extra moeilijk.
Wat overigens niet wegneemt dat ook deze kinderen veel lol kunnen beleven aan Sinterklaas en sommige prikkels ook zelf opzoeken. Maar ook kinderen, die niet hoogbegaafd of sensitief zijn kunnen last hebben van Sinterklaas-stress.
Als je je probeert in te leven in jonge kinderen, dan is die spanning natuurlijk ook goed voor te stellen: pieten die ‘s nachts je huis binnenkomen, een onbekende meneer met een lange baard die van alles over je weet, van alles wat misgaat bij het Sinterklaasjournaal en dan ook nog de spanning van alle cadeautjes en de sinterklaasvieringen. Een beetje gezonde spanning is prima, maar soms levert het zoveel stress op dat het niet meer leuk is.
Tips voor een gezellige Sinterklaas op school
Om ervoor te zorgen dat kinderen (en jijzelf) de sinterklaasperiode zonder al te veel stress doorkomen, hier een aantal handige tips:
Zorg voor voorspelbaarheid!
Kinderen zijn erg gebaat bij voorspelbaarheid. Voorspelbaarheid is fijn; het geeft een gevoel van veiligheid. Met voorspelbaarheid zijn situaties namelijk te verklaren.
Wanneer er veel anders gaat dan anders, dan verliezen jonge kinderen snel het overzicht.
Maar als er iets onvoorspelbaar is, dan is dat het Sinterklaasfeest wel.
Het Sinterklaasfeest zit namelijk vol met verassingen, onverwacht bezoek, onzekerheden, drukte, versieringen, muziek en harde onverwachte knallen.
Er verandert heel veel tegelijk en er is heel veel zintuiglijke informatie.
Dat zorgt bij jonge kinderen voor veel vragen, onzekerheden en hersenspinsels.
Wanneer mag je nou die schoen zetten? Komt Piet echt door die schoorsteen?
Wie bonst daar nou zo hard op het raam? Waar kom je Sinterklaas en de Pieten nou allemaal tegen en móét je ze dan een hand geven?
En als je stout bent, neemt Piet je dan écht mee in de zak…?
Hoe laat komt Sint met de grote zak? Krijg ik waar ik om heb gevraagd?
En er gaat altijd wel iets mis, waardoor het nooit zeker is of het wel goed gaat, of hij wel komt enz. Doordat er vaak niet genoeg tijd wordt genomen om alle informatie op een rijtje te zetten, krijgen de kids een te druk hoofd. En vaak is die tijd er ook niet omdat december heel erg vol zit. We spreken niet voor niets over de 'decembergekte'.
Zorgen voor voorspelbaarheid is daarom heel belangrijk bij zo’n spannende, geheimzinnige periode van Sinterklaas. Het is belangrijk dat kinderen weten waar ze aan toe zijn.
Stress komt vaak voort uit onzekerheid.
Vertel kinderen dus uitgebreid over het sinterklaasfeest. Over het ontstaan, over hoe de Pieten het huis binnenkomen, wat ze komen doen en dat ze ook weer weggaan. Dat er pepernoten zijn, cadeautjes en Sinterklaas ook weer naar Spanje teruggaat na 5 december. Er zijn veel boeken die kinderen kunnen helpen te begrijpen wat Sinterklaas is.
Bereid kinderen daarnaast goed voor op zaken zoals de intocht, het zetten van de schoen of de Sinterklaasviering op school. Vertel wat er gaat gebeuren en wat er van het kind verwacht wordt.
Maak duidelijke afspraken.
Zet ook een aftelkalender in waarop je bijvoorbeeld samen visueel maakt wanneer en hoe Sinterklaas op school komt, wanneer ze hun schoen mogen zetten, wanneer het pakjesavond is en ook wanneer hij weer weggaat. Voor veel kinderen is 6 december namelijk een vaak vergeten moeilijke dag omdat ze niet hebben ‘gezien’ dat Sinterklaas weer weg is. Maak op je aftelkalender zoveel mogelijk gebruik van afbeeldingen, bijvoorbeeld tekeningen, pictogrammen of uitgeknipte plaatjes. Dingen zichtbaar maken op een kalender en er over praten zorgt niet alleen voor voorspelbaarheid maar geeft het kind ook controle.
Neem angsten serieus!
Neem de angsten van kinderen serieus, duw ze niet weg, maar geef ze ook weer niet te veel ruimte. Benadruk de positieve kanten: vertel dat jij het een leuk en gezellig feest vindt.
Heeft een kind stress? Probeer erachter te komen wat er aan de hand is, om de angst of zenuwen weg te nemen. Als een kind aangeeft dat hij zich zorgen maakt of Sinterklaas wel op school komt, zijn we als volwassenen vaak geneigd om te zeggen dat er niets aan de hand is en dat het allemaal wel goed komt. En misschien is het kind wel bang voor Sint en Piet en denk jij als volwassene misschien 'waar maakt hij zich toch druk om, wat stelt hij zich toch aan'. Door alle drukte verlies jij zelf misschien ook eerder jouw geduld wanneer kinderen daar over vertellen of het in hun gedrag laten zien en mopper je vaker.
Kinderen raken daar echter van in de war.
Zij voelen namelijk wel deze spanning, de angst, de zorgen of de drukte in hun lijf.
Een kind kan dan denken 'klopt het dan niet wat ik voel'. Het gevoel is er wel degelijk.
En als volwassenen willen we kinderen natuurlijk juist leren te vertrouwen op hun gevoel.
Probeer bij lastig gedrag toch begripvol te blijven!
Is een kind lastig? Probeer dan te begrijpen waar het gedrag vandaan komt. Wat je kunt doen is benoemen wat je ziet: "Je vindt het wel spannend he?" Je geeft dan erkenning voor wat je ziet bij het kind. Misschien begrijp je het als volwassene dus niet (Sinterklaas is toch helemaal niet eng) maar je ziet wel wat het met een kind doet. Door te benoemen wat je ziet voelt een kind zich serieus genomen.
Plast een kind van de spanning bijvoorbeeld opeens weer in zijn broek, word dan niet boos. Hij/zij kan er niks aan doen en vindt het waarschijnlijk zelf erg genoeg.
Waarschijnlijk herstelt de oude situatie zich na vijf december weer.
Dreig ook nooit dat het kind bijvoorbeeld geen cadeautjes krijgt als hij/zij niet luistert of dat Sint hem/haar meeneemt naar Spanje. Hierdoor neemt de spanning alleen maar toe.
Praat ook veel over gevoelens!
Bijvoorbeeld aan de hand van deze emotiekaarten. Wie voelt zich vandaag ook verdrietig, blij, bang, boos, kalm, verliefd of in de war? En waarom?
Laat kinderen ook veel zelf vertellen. Op die manier kunnen zij zich uiten, woorden aan hun gevoel leren geven en kom je erachter hoe Sinterklaas leeft in hun hoofd en of er angsten zijn die je misschien weg kan nemen.
Beperk de spanning!
Kinderen zitten met Sinterklaas vaak al vol in de sinterklaasstress, maak het dus niet nog erger met teksten als: ‘Zouden de pakjes wel aankomen vanavond?’ of: ‘Ik weet niet of Sinterklaas wel weet waar onze school is.’
Zorg ervoor dat kinderen weten dat Sinterklaas een kindervriend is, en niet iemand die stoute kinderen in de zak stopt als ze niet lief zijn. Kinderen kunnen overigens ook zenuwachtig worden van het idee, dat Sinterklaas alles ziet wat ze doen.
Huur liever geen rommelpieten in! Rommelpieten, die in de klas zijn geweest kunnen ook voor veel extra spanningen zorgen.
Dwing een kind tijdens een bezoek van de Sint en/of Pieten ook nooit om hen een hand te geven of bij hen op schoot te gaan zitten, als hij/zij dit heel spannend vindt. Handjes geven en liedjes zingen voor vreemde mensen is voor verlegen kinderen al vaak geen pretje, als ze die mensen er nog zo vreemd uitzien als Sint en Piet al helemaal niet! Veel autistische kinderen vinden het bijvoorbeeld ook helemaal niet fijn om aangeraakt te worden door een vreemde. Vertel het kind dat hij/zij niets hoeft te doen wat hij/zij niet wil.
Vindt het kind het Sinterklaasjournaal superspannend, omdat er vaak van alles mis gaat? Kijk altijd samen met de kinderen en benadruk dat het goed komt: de Pieten maken er altijd een potje van, maar de cadeautjes komen altijd op tijd.
Laat de kinderen elkaar aanraken!
Tijdens de Sinterklaasperiode gaan kinderen vaak hun grenzen opzoeken. Leer ze dit door aan te raken. Grenzen leer je namelijk door aan te raken. Op die manier kunnen kinderen letterlijk voelen wanneer iets niet goed voelt en hun grens richting elkaar aan te geven.
Als leerkracht ben je misschien vaan geneigd om vooraf al kaders aan te bieden, want stel je voor dat het anders misgaat. Maar juist daar waar het 'misgaat' zitten de leermomentjes. Gaat iemand dus over de grens, dan is dat een gouden leermoment om voor jezelf te leren opkomen of jezelf in te leven in een ander.
Aanraken zorgt verder voor rust en ontspanning, het stimuleert je zelfbeeld, het contact met je lijf en de verbondenheid met de ander en het stimuleert empathie. Vraag de kinderen bijvoorbeeld om een ander kind schoon te vegen of laat ze met hun vinger op de rug van een ander kind tekenen. Op die manier kun je bijvoorbeeld het weerbericht doen:
De zon komt op: Strijk langzaam met beide handen van beneden naar boven.
De zon schijnt: Strijk met je volle hand cirkels.
Het regent: Tik met je vingertoppen.
Het hagelt: Tik steeds harder.
Er komen stapelwolken: Leg je handen om en om op de rug naar beneden.
Er ligt ijs: Met je platte hand steeds een stukje opschuiven
Er is onweer en bliksem: Geef een klapje en maak een zigzagbeweging
Het sneeuwt: Trommel heel zachtjes met je vingertoppen
Het waait: Strijk en blaas erbij
De zon gaat weer onder: Strijk langzaam met beide handen van boven naar beneden.
Zorg voor rust en ontspanning!
In de periode naar vijf december toe wordt er in een hele korte periode een heleboel georganiseerd. Niet alleen op school, maar ook bij de BSO, thuis, op het werk van papa en/of mama, in het winkelcentrum, de sportclub enz. Alle tv zenders hebben hun eigen Sint en eigen verhaal, overal zijn reclames, shows, overal en nergens duiken “echte” Sinterklazen op, al dan niet aangekondigd. Heel leuk allemaal, maar het is soms ook zo ontzettend veel.
Op momenten dat er veel aan de hand is, er veel activiteiten en snelle overgangen zijn en kinderen het dagelijkse ritme niet meer herkennen, staan er bij het kind nogal wat zenuwstelsels op standje aan en doorgaan, waardoor er teveel van hun zenuwstelsel wordt geëist en er overprikkeling en stress ontstaat. Wees je er dus van bewust dat er heel veel indrukken en prikkels zijn in deze periode en beperk de Sinterklaas-activiteiten. Less is more, zeker bij kinderen die strak staan van de spanning.
Begin niet te ver van tevoren al met het organiseren van Sint-activiteiten. Het duurt voor jonge kinderen allemaal al lang genoeg.
Geef kinderen voldoende tijd om al die indrukken te verwerken en bouw voldoende rustmomentjes in gedurende de dag. Ga bijvoorbeeld lekker naar buiten om alle spanning eruit te rennen.
Geef kinderen die tijdens het bezoek van Sinterklaas veel stress ervaren ook de kans om zich aan het feest te onttrekken als het ze teveel wordt. Het is fijn om vooraf een rustige plek aan te wijzen waar het kind dan heen kan gaan.
Meer hierover lees je in mijn blog Ontspannen met kleuters
Spelen is verwerken!
Met spel verwerken kinderen de indrukken die ze opdoen. Laat ze dus met verkleedspullen zélf Sint of Piet spelen. Het is een goede manier om een en ander te verwerken en grip te krijgen op de wereld om zich heen.
Kijk voor meer algemene tips over het omgaan met veranderingen en stress ook eens in mijn blogs: Omgaan met veranderingen en Stress bij kleuters
Het komt eigenlijk allemaal neer op doseren, voorspelbaarheid creëren, uitleg geven en prikkels verminderen. Bekijk goed wat de kinderen in jouw klas aankunnen en wat nodig is om het feest leuk te houden. Het is soms lastig, want daarvoor moet je je eigen ideeën en verwachtingen soms loslaten of aanpassen.
Extra tips voor ouders
Gebruik een aftelkalender!
Gebruik de aftelkalender ook thuis om te noteren wanneer er een verlanglijst wordt gemaakt, wanneer Sint thuis, op het werk, het sportclubje, de BSO enz. komt, wanneer naar Sinterklaasprogramma's op tv wordt gekeken, wanneer uw kind zijn/haar schoen mag zetten, wanneer het (en waar) pakjesavond is en wanneer Sinterklaas weer weg gaat.
Beperk de spannende momenten!
Beperk activiteiten waar uw kind spanningen door krijgt.
Als uw kind het eng vindt dat Piet ‘s nachts in huis komt, leg dan uit dat hij alleen een cadeautje komt afgeven en dan weer gaat. U kunt ook een lampje aanlaten in de slaapkamer van uw kind. Zet de schoen bij de deur (die het verst van zijn/haar slaapkamer vandaan is) of in de garage. Of zet de schoen buiten, onder een afdakje.
Vindt uw kind het Sinterklaasjournaal extra spannend allemaal, kijk dan ’s middags, of in ieder geval niet vlak voor het slapen gaan.
Vraag Sinterklaas of hij op zijn verjaardag alsjeblieft zo vroeg mogelijk bij jullie huis wil aankloppen zodat de spanning voor uw kind niet onnodig lang duurt en nodig niet teveel mensen uit. Dat geeft alleen maar nog meer prikkels.
Verstop de folders van de speelgoedwinkels die al vroeg in de brievenbus vallen. Geef ze op een geschikt moment aan uw kind, het liefst zo laat mogelijk.
Ga altijd uit van uw kind. Gaat hij/zij niet graag naar een intocht, omdat hij/zij dat spannend vindt en kijkt hij/zij daarom liever naar de intocht op tv? Ga daar dan in mee. Als uw kind toch besluit te gaan, bereid hem/haar dan voor met filmpjes en vertel dan dat jullie op elk moment weer weg kunnen gaan. En ging het goed? Praat er dan achteraf over en vertel hem/haar hoe goed je dat van hem vond.
Beperk de verlanglijst!
Laat uw kind niet teveel artikelen op zijn verlanglijstje zetten. Sommige kinderen zetten wel heel er veel dingen op het lijstje en dan valt het resultaat zwaar tegen. Anderen vinden het al heel moeilijk om drie dingen te kiezen.
Als uw kind duidelijk lijdt onder de onzekerheid rond de cadeautjes van Sinterklaas overweeg dan om hem/haar de 'cadeautjes-regie' te geven. Dat wil zeggen: Neem hem/haar mee naar de winkel (of naar de website van de winkel) en zoek samen de cadeautjes uit. Laat uw kind eventueel ook zelf het papier kiezen zodat het weet: die blauwe pakjes, die zijn straks van mij. Het is misschien niet helemaal zoals het hoort, maar u kunt het makkelijk uitleggen. Zeg bijvoorbeeld: ‘Sinterklaas heeft gebeld en hij heeft mij gevraagd om alvast samen met jou de cadeautjes te gaan kopen. Hij denkt namelijk dat jij dat prettiger vindt.’
Neem de tijd voor het bedtijdmoment!
Goed slapen zorgt ervoor dat je kind prikkels van de dag kan verwerken en een plaatsje kan geven. Houd ook zoveel mogelijk het vertrouwde naar bed gaan ritueel aan.
Bouw ook thuis zoveel mogelijk rust in tijdens de Sinterklaas periode!
Op school, in de winkel, op het gemeentehuis, op straat… overal… kom je Sinterklaas tegen en alles wat daarmee te maken heeft. Zorg dat het kind thuis in rust alles kan verwerken. Een boswandeling doet ook wonderen bij spanning!
Maak in de Sinterklaasperiode geen andere (spannende) uitjes.
Sinterklaas en passend onderwijs
Het Sinterklaasfeest op school wordt vaak georganiseerd door vrijwilligers in een activiteiten- of een oudercommissie. Dit zijn natuurlijk vaak mensen die zelf wel van een feestje houden. Maar hun wensen zijn vaak het tegenovergestelde van wat gevoelige kinderen prettig vinden. De kunst is om op zo’n manier het Sinterklaasfeest te vieren dat je rekening houdt met de tradities rond Sinterklaas en kinderen met bijvoorbeeld HSP. ADHD,, autisme of hoogbegaafdheid. Sinterklaas en passend onderwijs gaan dus niet automatisch samen. Passend onderwijs is ongelijke kansen geven aan alle leerlingen, zodat ieder op zijn of haar manier een schooldiploma kan halen. Die ongelijke kansen moeten dus ook gelden voor de feesten op school. Het lijkt mij een taak van intern begeleiders om een flinke vinger in de pap te hebben bij de organisatie van het Sinterklaasfeest. Maar ook bij de keuze voor schoolreisjes en andere activiteiten die vanuit school plaatsvinden. Dat ouders niet altijd aan alle kinderen denken, dat is best te begrijpen. Maar als school zet je uiteindelijk je handtekening onder een feest, zorg dus dat het een passend feest is.
Tenslotte
Heeft een kind echt enorme Sinterklaas-stress? Vraag ouders dan eens om erover na te denken of ze het Sinterklaas geheim misschien niet beter kunnen vertellen. Voor sommige kinderen geeft dit namelijk heel veel rust. Het is in dat geval natuurlijk wel belangrijk dat het voor leeftijdsgenootjes nog een geheim is. Kinderen met autisme hebben overigens ook vaak zelf al verrassend snel door wat Sinterklaas eigenlijk is: een verkleed persoon.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog aanvullingen of suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Floor van Easyauti. (Jaartal onbekend). Sinterklaas-stress? Zo help je jouw kind!
Geraadpleegd op 9 september 2022.
Sitly.nl. (Jaartal onbekend). 15 tips om Sinterklaas-stress bij je kind te verminderen.
Geraadpleegd op 9 september 2022
Comentarios