Het is in een kleutergroep voor het latere lezen en schrijven erg belangrijk om niet te vroeg met letters aan de slag te gaan en eerst het klankbewustzijn spelenderwijs te stimuleren. Kinderen die bewust zijn van klanken en interesse in letters gaan krijgen, kun je vervolgens activiteiten met letters aanbieden. In deze blog vind je suggesties voor kringactiviteiten rondom klankbewustzijn en geletterdheid bij het thema de herfst.
Geheugen (woorden)
BOEM!
Benodigdheden:
- 3 tot 5 voorwerpen (of afbeeldingen) van de herfst.
Speel in de kring het spelletje “BOEM”. Leg 3-5 verschillende voorwerpen/afbeeldingen in de kring en stuur 1 kind even naar de gang.
In de kring wordt afgesproken bij wel voorwerp er “BOEM” mag worden geroepen.
De kleuter in de gang komt terug en wijst de voorwerpen/afbeeldingen aan en gaat zo op zoek naar het voorwerp dat “BOEM” zal opleveren.
Reeksen herhalen
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
- Eventueel een handpop, bijvoorbeeld van een kabouter of een bosdier.
Oefen het auditief geheugen van de kinderen door bijvoorbeeld twee, drie, vier of vijf woordkaarten van dit thema hardop te benoemen, laat de kinderen deze reeks woorden vervolgens herhalen en daarbij de genoemde kaarten in de juiste volgorde neerleggen.
Variatie: De handpop zegt rijtjes woorden (3-5) of zinnen (4-7 woorden) op die de kinderen moeten nazeggen. Gebruik de woorden van de woordenlijst en/of woordkaarten bij het thema.
Coöperatief leren
Benodigdheden:
- Geen
Coöperatief leren is ook heel goed in te zetten om leerstof onder de knie te krijgen.
Met deze oefening oefenen de kinderen hun auditieve geheugen. Maak tweetallen.
Om de beurt noemen ze 3 of 4 woorden, die met de herfst te maken hebben en die het maatje in precies dezelfde volgorde moet nazeggen.
Welk woord is er niet genoemd?
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Leg een reeks van een aantal woordkaarten van dit thema neer en noem er eentje niet op. Welk woord heb je niet gehoord? Wijs het aan!
Spel: Welk woord heb jij?
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
De kinderen bestuderen hun kaart en leggen deze daarna omgekeerd onder hun stoel. Noem nu steeds een kaart op.
Het kind met de genoemde kaart gaat bij het horen van zijn kaart staan.
Het wordt lastiger als je de kinderen een aantal keer van kaart of van plaats laat wisselen.
Het ontbrekende woord
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Zeg twee maal dezelfde reeks woorden op, maar laat de tweede keer een woord weg.
Horen de kinderen welk woord je hebt weggelaten?
Bijvoorbeeld: rood - geel - bruin - oranje/ rood - geel - ... - oranje
Hetzelfde woord
Benodigdheden:
- Geen
Zeg steeds een rijtje van vier-zes woorden achter elkaar.
Welk woord heb je twee keer gehoord?
Bijvoorbeeld:
Kleur - rood - geel - kleur
Blad - boom - blad - tak
Mist - regen - bliksem - mist
Ik ga naar het bos en ik zie...
Benodigdheden:
- Geen
Een variatie op het spel: Ik ga op reis en ik neem mee...
Ik ga naar het bos en ik zie...? Hoeveel woorden kunnen de kinderen onthouden?
Tip: Voeg elke keer een beweging of een extra geluid (gemaakt met eigen lijf) toe, passend bij het genoemde woord. Probeer de groeiende opsomming aan het eind van het lied ritmisch op te noemen door duidelijke accenten in de woorden te leggen waardoor een cadans ontstaat; Het onthouden van geluiden wordt makkelijker wanneer deze gekoppeld worden aan echte voorwerpen die in de kring liggen of afbeeldingen ervan.
Geheugen (zinnen)
Zinnen nazeggen
Benodigdheden:
- 2 eekhoornhandpoppen.
De ene eekhoorn is nog bovenin de boom en de andere beneden. De eekhoorn in de boom roept zinnen van 4 a 10 woorden en de andere eekhoorn zegt ze na.
Bijv.
→ Zinnen van 4- 7 woorden (groep 1):
Het is herfst
Ga je ook mee naar het bos?
Ik raap de nootjes van de grond
De boom is hoog
De boom heeft negen takken
→ Zinnen van 7 – 10 woorden (groep 2):
Ik ga lekker wandelen in het bos hier om de hoek
Koning herfst heeft alle bomen veranderd van kleur
In de herfst is het meestal niet zulk lekker weer
Ik neem honderd nootjes mee naar mijn holletje in de boom enz...
Discriminatie (letters)
Een beginklank verkennen
Benodigdheden:
- Een vel papier
- Een stift
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Bied een letter aan: bijvoorbeeld de 'h' van 'herfst'
Schrijf deze letter op een vel papier en verken de klank.
Variaties:
Hoe ziet deze klank eruit? Geef de kinderen een spiegel en laat ze naar zichzelf kijken.
Verken de klank door de hand op de hals te leggen. Vraag de kinderen of ze iets voelen. Wat voelen ze? Voelen ze dit ook bij andere klanken?
Knijp in je neus. Hoor je de klank nu nog?
Zet je lippen op elkaar. Kun je de klank nu nog steeds maken?
Houd je hand een stukje van je mond en zeg de klank. Wat voel je?
Hoe ziet je mond er eigenlijk uit wanneer je deze klank maakt?
Wat gebeurt er als je deze klank bij een spiegel of tegen een raam maakt?
Kunnen de kinderen de letter met hun handen of zelfs met hun hele lichaam maken?
Wie weet hoe deze letter eruit ziet? Benoem de vorm van de letter.
Loop de letter!
Schrijf de letter een aantal keren in de lucht, op elkaars rug, op de grond enz... en spreek daarbij steeds de klank uit.
Wie heeft deze letter in zijn naam?
Hoe zou je heten als we de aangeboden letter voor je naam plakken?
Laat met de 'h'-klank het raam beslaan. De kinderen schrijven op het beslagen plekje de letter 'h'.
Letterwoordveld
Benodigdheden:
- Een vel papier
- Twee stiften in verschillende kleuren
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Maak een woordveld rondom de aangeboden (begin-)letter.
Kunnen de kinderen meer woorden met deze letter bedenken?
Schrijf de woorden op een vel papier. Geef de letter een andere kleur of onderstreep ze. Laat kinderen tijdens de werkles tekeningen bij de woorden maken.
Variatie: Bedenk allerlei woorden met deze letter en schrijf ze op een briefje.
Deel de briefjes daarna uit en laat de kinderen er een prop van maken.
Tel af en laat ze de proppen omhoog gooien. Daarna gaan de kinderen door de klas lopen. Steeds wanneer de leerkracht in de handen klapt, raapt iedereen een prop van de grond.
Beginrijm
Benodigdheden:
- Geen
Zeg een paar woorden met de eerste letter langgerekt. Stel de kinderen daarbij de vraag:
Hoeveel woorden hoor je? (herhaling)
Welke letter / Wat hoor je steeds bij elk woord hetzelfde?
Hoeveel keer hoor je die letter?
Breid het aantal woorden uit als het goed gaat.
Bijvoorbeeld:
A: aaaappelboom, appel
B: bbbboom, blad, bos, boswachter
E: Eeeeeekhoorn, egel
H: hhhherfst, hert, haas
K: kkkkabouter, kers, kever, konijn
N: nnnnoot, nagel, nek
S: sssspin, spinnenweb, snor
V: vvvvvvos, vlieg, vlam, vuur
De letter H
Benodigdheden:
- Papieren herfstbladeren
- Een stift
Welke woorden beginnen met de 'h' klank? Schrijf de woorden die worden genoemd op de blaadjes en onderstreep de 'h'. Hoeveel bladeren kunnen de kinderen vullen?
Ga net zo lang door totdat zij geen woorden met de 'h' meer weten. Leg de herfstbladeren daarna omgekeerd op de grond. Voeg ook herfstbladeren toe met woorden, die niet beginnen met de 'h'. Vertel de kinderen dat zij eekhoorns zijn. Zij lopen door het bos.
Zet een muziekje op. Wanneer de muziek stopt, rapen ze een herfstblad op.
Ze draaien het om en kijken of het een woord is, wat begint met de letter 'h'. Is dit zo, dan houden ze hun blad omhoog. Is dit niet zo? Dan leggen ze het terug.
Letteryoga
Benodigdheden:
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Ga in een kring zitten. Ga met beide voeten op de grond en met gesloten ogen rechtop in je stoel zitten. Adem rustig in en uit. Wijs een kind aan dat een letter op iemands rug gaat ‘schrijven’ met zijn of haar vinger. Het voelt als een ‘massage’ tijdens de ontspanning.
De ander raadt welke letter het is. Degene die de letter schreef, gaat met gesloten ogen zitten op de stoel van degene die de letter geraden heeft. Die kiest vervolgens een nieuwe letter. Herhaal dit in een aantal rondes. Als variant kun je kaartjes met afbeeldingen uitdelen en de kinderen de eerste letter van het woord laten ‘schrijven’
Reactiespel
Benodigdheden:
- Geen
Noem een rijtje klanken achter elkaar op.
De kinderen moeten gaan staan als ze de afgesproken letter horen, bijvoorbeeld de letter 'h' van 'herfst'.
Post it!
Benodigdheden:
- Post-it's met daarop de aangeboden letter
Geef elk kind een post-it met de aangeboden letter. Laat de kinderen rondlopen door de klas en op zoek gaan naar een voorwerp, die begint met deze letter. Daar plakken ze hun post it op. Bespreek de vondsten. Laat de zelfklevende briefjes een paar dagen zitten.
Speuren naar de letter...
Benodigdheden:
- Een tekst (bijvoorbeeld een liedje) op een groot papier
- Stiften
Schrijf de tekst op het papier.
Laat de kinderen de afgesproken letter zoeken en deze met een kleur onderstrepen.
Lees de tekst daarna hardop voor en benadruk daarbij die letter.
Ik zie, ik zie...
Benodigdheden:
- Geen
Ga in de klas op zoek naar voorwerpen met een bepaalde beginklank en verzamel ze op een lettertafel.
Variatie: Speel het spel 'Ik zie, ik zie wat jullie niet zien en het begint met de letter ...'
Voorwerpen bij beginklanken zoeken
Benodigdheden:
- Een fotocamera
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Ga in de klas op zoek naar voorwerpen die beginnen met de aangeboden klank en verzamel ze of laat ze spullen van thuis meenemen. Leg de beginletter erbij.
Maak hier foto's van voor de lettermuur of lettertafel.
Woordkaarten
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Laat een woordkaart, behorende bij dit thema, zien en horen.
De kinderen benoemen de beginklank.
Je kunt dit eenvoudiger maken door de keuze te beperken en te vragen:
Begint dit woord wel met de “(letter)” of niet?
Variatie: Noem een beginklank en laat de kinderen een woordkaart zoeken die daarbij hoort. Vraag de kinderen ook eens welke klank zij achteraan horen.
Een grabbelzak
Benodigdheden:
- Een zak
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Haal om de beurt een woordkaart uit de grabbelzak. Als het een woord met een afgesproken beginklank is, dan mogen de kinderen klappen.
Een letter in de lucht
Benodigdheden:
- Letterkaartjes van een bepaalde letter, voor ieder kind eentje.
- Andere letterkaartjes
Leg de letters op de tafel.
Laat de kinderen allemaal een kaartje zoeken met dezelfde letter als op hun kaartje.
Zeg vervolgens woordjes. Als deze met de letter op hun kaartje beginnen, dan steken ze hun letterkaartje in de lucht. Kennen zij nog meer woordjes met deze letter?
Woorden tekenen
Benodigdheden:
- Een papier
- Een stift
De kinderen gaan in tweetallen of groepjes woorden bedenken waarin ze de afgesproken letter horen. Ze tekenen deze.
Schrijf het woord onder de tekeningen en geef deze een andere kleur.
Welke hoort er (niet) bij?
Benodigdheden:
- Een groot vel papier
- Een stift.
Verzamel een aantal voorwerpen die beginnen met een bepaalde letterklank.
Laat een kind naar de gang gaan en leg er een voorwerp bij die niet met deze letter begint. Kan het kind raden welke er niet bij hoort? Met welke klank begint deze wel dan?
Variatie 1: Noem steeds een rijtje woorden met dezelfde beginletter.
Spreek deze overdreven uit. Kunnen de kinderen vertellen waarom deze bij elkaar horen? Bijv. Kleur-krant-kop-kist.
Variatie 2: Welk woord hoort er niet bij? Zet er een woord tussen die er niet bij past.
Ter controle kunnen de woorden op een groot vel papier geschreven worden.
Bewegende letters
Benodigdheden:
- Geen
Verzin allerlei bewegingen bij een klank die de kinderen kunnen uitvoeren.
Bijv. bij de letter
'b' van 'boom: bijten, bukken, boenen
'h' van 'herfst': hakken, huilen, hinkelen, huppelen
'k' van 'kastanje': kussen, kunstje, kroelen, knippen, klappen, kruipen, kussen, knielen.
'n' van 'noot': neuzen, nadoen, niks doen
Variatie: Noem ook werkwoorden die niet met de afgesproken letter beginnen.
Wanneer de kinderen deze horen, mogen ze deze ook niet uitbeelden.
Bedenk een naam!
Benodigdheden:
- Geen
Laat de kinderen namen bij een afgesproken letter bedenken die met diezelfde beginletter beginnen, bijv. Sebastian Spin, Mientje Muis, Vera Vos, Willen Wolf, Eefje egel, Eduard Eekhoorn, Marinus Mol, Sjaak Slak, Harrie Hert, Viola Vleermuis, Henk Haas, Koen Konijn enz... Welke namen uit de klas beginnen ook met deze letter?
Een letterspeurtocht
Benodigdheden:
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Hang de aangeboden letter of verschillende letters, die al zijn aangeleerd, in de klas/school op en laat de kinderen deze zoeken. Verzamel ze en ga hierna voor elke letter op zoek naar een voorwerp dat met deze letter begint en leg het voorwerp bij de letter.
Dezelfde letter in een reeks woorden
Benodigdheden:
- Geen
Noem steeds een rijtje van drie woorden, waarbij de begin-/midden- of eindklank hetzelfde is. Horen de kinderen welke dat is?
Bijv.
Boom-blad-beuk
Rood-poot-noot
Vos-mos-bos
Samen een letterversje maken
Benodigdheden:
- Geen
Bedenk een heleboel woorden die met dezelfde letter beginnen. Kunnen de kinderen hier een leuk (onzin)versje van maken? Schrijf de leukste versjes op!
Bijvoorbeeld:
Wie weet waar Willie Worm woont?
Sebastiaan spin schommelt snel
Mien Mol moet maar meegaan
Liedje
Benodigdheden:
- Geen
Zeg de tekst van een liedje zin voor zin. Bedenk welke woorden met een afgesproken klank beginnen. Probeer het liedje te zingen zonder deze woorden uit te spreken of start met één woord dat wordt weggelaten en breid dit later uit.
Welus/nietus
Benodigdheden:
- Geen
De leerkracht noemt een letter. Vervolgens noemt de leerkracht een herfstwoord.
Zit de letter in dit woord? Dan mogen de kinderen op hun stoel gaan staan.
Zit de letter niet in het woord, dan gaan of blijven de kinderen zitten.
Wat is het?
Benodigdheden:
- Voorwerpen van de herfst met verschillende beginletters.
Eén kind verlaat de klas. In het midden van de kring liggen een aantal voorwerpen.
Spreek er eentje af. Met welke letter begint deze?
De kinderen zeggen de letter van het bewuste voorwerp als het kind binnen komt.
Weet het kind welk voorwerp hij/zij moet pakken.
Variatie: Met een blinddoek en voelen.
Welk woord begint met een...?
Benodigdheden:
- Geen
Noem steeds twee herfstwoorden. Welk woord begint met de afgesproken letter?
Letters opruimen
Benodigdheden:
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Laat de kinderen om de beurt een letter pakken. Verklank deze letter en vraag het kind een herfstwoord te bedenken met die letter. Schrijf ze op en ga door totdat alle letters opgeruimd zijn.
Een verhaal
Benodigdheden:
- Voor ieder kind een letterkaartje van een bepaalde letter
Vertel een verhaal over de herfst. Steeds wanneer de kinderen een woordje met de letter ... horen (verleng deze klank duidelijk) steken ze hun letterkaartje in de lucht.
Cirkels
Benodigdheden:
- Een knuffel, bijvoorbeeld een kabouter of een bosdier
- Gekleurde vouwcirkels
Leg de cirkels achter elkaar in de kring en zet de knuffel voor de eerste cirkel.
Laat de kinderen woorden met een bepaalde klank bedenken en verplaats de knuffel voor elk juist woord een cirkel verder. Ga door totdat de knuffel bij de laatste cirkel is.
Een rugtekening
Benodigdheden:
- Letterkaarten thema herfst Download hier!
Laat de kinderen een afgesproken letter op elkaars rug tekenen.
Neuriën
Benodigdheden:
- Geen
Zing een bekend lied door het te neuriën in een bepaalde letterklank en laat de kinderen raden welk lied het is. Laat hierna een kind een lied neuriën. Kan de groep het raden?
De letterdief
Benodigdheden:
- Geen
er is een letterdief in het bos geweest. Hij heeft alle letters bbb gestolen.
Noem een paar dingen die je in het bos ziet, maar laat steeds de bbb-klank weg.
Kunnen de kinderen raden over welk woord het gaat?
Variatie: De letterdief heeft een heleboel letters gestolen en er stiekem een b voor teruggelegd. Vervang de eerste letters van herfstwoorden en laat de kinderen raden welk woord er wordt bedoeld:. Bijvoorbeeld: beekhoor, begel, buil enz.
Een vreemde brief
Benodigdheden:
- Een brief, waarin een bepaalde letter steeds is weggelaten
- Letterkaartjes met daarop de ontbrekende letter
Er wordt een vreemde brief in de klas bezorgd, bijvoorbeeld van koning Herfst. Lees de brief voor en zeg dat je er niets van begrijpt. Er is namelijk een letter gestolen uit de brief. Hebben de kinderen een idee welke letter dat is? Ze gaan in de klas op zoek naar deze letter om de brief weer compleet te maken. Ga daarna op zoek naar nog meer woorden, die met dezelfde letter beginnen, want dat heeft de letterdief in de brief gevraagd.
Variatie: In plaats van een letterdief kun je ook vertellen dat de regen letters van de brief heeft weggespoeld.
Variatie: Laat meerdere letters weg en bekijk samen welke letterklank er op de lege plekken in de brief moeten worden terug geplakt. Benoem daarbij de klank hardop en plak deze aan de rest van het woord. Klopt dat woord dan in de zin?
Tongbreker
Benodigdheden:
- Geen
De kinderen zeggen de volgende tongbreker na. Hoeveel woorden horen ze in de zin? Met welke letter beginnen veel woorden in deze zin? Hoeveel keer horen ze deze letter? Welke woorden in deze zin beginnen met een andere letter?
Wat een weer weer. Je waait haast van de weg weg.
Discriminatie (woorden)
Spel: Wie heeft het woord?
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Ieder kind heeft een woordkaart in de hand. De leerkracht verzint een verhaal met de woorden op deze woordkaartjes. Zodra hij/zij een woord noemt wat bij iemand op het kaartje staat, moet diegene het kaartje in de lucht steken.
Reactie woorden
Benodigdheden:
- Geen
Zeg steeds een rijtje woorden op. Steeds als de kinderen het woord rood horen klappen zij in hun handen. Bijvoorbeeld:
Rood - bos - blad - rood - rood - bruin - egel-herfst - rood - groen - rood.
Variatie: Lees een stukje uit een herfstboek voor. Vraag de kinderen elke keer dat zij een afgesproken woord horen om hun hand op te steken.
Dit zorgt ervoor dat kinderen naast het kunnen luisteren naar de inhoud van het verhaal, ook gaan luisteren naar speciale woorden en klanken.
Hetzelfde woord in twee zinnen
Benodigdheden:
- Geen
Zeg steeds twee zinnen over de herfst met hetzelfde woord erin.
Horen zij hetzelfde woord in twee zinnen?
Hetzelfde woord
Benodigdheden:
- Geen
Noem steeds een rijtje met vier woorden. Horen de kinderen welk woord er twee keer is genoemd? Bijvoorbeeld:
Boom - bos - boom - vos
Commandospel
Benodigdheden:
- Geen
Spreek een personage af. Bijvoorbeeld de boswachter.
Zeg: de boswachter zegt… springen!
Alle kinderen springen. Maar pas op: als je geen ‘boswachter zegt’ dan moeten ze juist niet doen wat je zegt! Zeg bijvoorbeeld: ´het egeltje zegt… zwaaien!´
Alle kinderen die dan toch zwaaien zijn ‘af’. Zij moeten even zitten (een beurt overslaan) en mogen later weer meedoen. Lekker veel bewegen!
Variaties: Springen, zwaaien, wiebelen, draaien, dansen, boksen, strooien, etc.
Eerste/middelste/laatste
Eerst-middelste-laatste letter of woord
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
Noem steeds een kort woord (bij voorkeur met drie letters).
Wat was de eerste/middelste/laatste letter?
Noem steeds drie woorden van de woordkaarten.
Wat was het eerste/middelste/laatste woord?
Eindklank
Benodigdheden:
- Geen
Noem woorden met dezelfde eindklank en vraag de kinderen welk stukje van het woord hetzelfde klinkt. Weten de kinderen zelf nog meer woorden die daarmee eindigen?
Bijvoorbeeld:
Dennenappel - sinaasappel - aardappel
Beukennoot - walnoot - muzieknoot
Leesboek - kookboek - kleurboek - telefoonboek
Paddenstoel - kinderstoel - tuinstoel
Appelboom - Kerstboom - Eikenboom
Eikenblad - kastanje blad - herfstblad
Welke letter is er veranderd?
Benodigdheden:
- Geen
Verander de eerste, de middelste, of de laatste letter van woorden die met de herfst te maken hebben. Weten de kinderen welk woord je bedoelt? Maak bijvoorbeeld van het woord boos het woord boot. Welk woord wordt bedoeld? En welke letter is veranderd?
Een letterslang
Benodigdheden:
- Stroken papier
- Een stift.
Dit is een moeilijke activiteit.
Maak met de kinderen een slang van woorden. Begin bijv. met het woord 'bos'
Vraag de kinderen welke klank je bij 'bos' achteraan hoort. Bedenk samen een woord dat met deze klank begint, bijvoorbeeld 'slak'. Vraag de kinderen wat de laatste letter van 'slak' is en bedenk een woord dat met de 'k' begint. Schrijf de woorden op een lange strook papier, zodat de kinderen kunnen zien dat de eind- en beginklank telkens hetzelfde zijn.
Ga door tot de kinderen geen woorden meer weten of maak de opdracht moeilijker door bijv. af te spreken dat het bijv. alleen dierennamen of herfstwoorden mogen zijn.
Variatie: Speel het spel ook eens met de naamkaartjes van de kinderen.
Middenklank
Benodigdheden:
- Geen
De klank is …..(spreek een klank af). Wie weet er een woord waar die klank in zit?
Laat de kinderen een paar woorden met die klank bedenken. Zeg: 'Ik zeg nu allerlei woorden: sommige met een …(een bepaalde klank) in het midden, in andere woorden hoor je een andere klank. Ga staan (o.i.d.) als je de afgesproken klank hoort.
Bijvoorbeeld:
A: zwam - mand - schat - hand - vos - stam - plas - oranje- bos - slak - blad - hut - kastanje -
E: weg - haas - hert - dennenappel - nerf - bes - web - stam - herfst - hol
I: wind - spin - worm - bliksem
O: bos - bes - vos- mos- storm - laars - worm - wolf- zwijn- schors - mol - bolster - hol
U: hut - spar - geel
AA: haas - regen - hazelnoot - laars - rood - orkaan
EE: geel - regen - vos - eekhoorn - egel
IE: pier - boom - rendier
OO: boom - kabouter - muis- rood - konijn - noot
OE: paddenstoel - pompoen - mos
OU: hout - kabouter - blad
UI: bruin - kruin - muis - laars - uil - vleermuis
UU: paraplu - eikel
EI/IJ: eikel - hert - zwijn
Rijmen
Zelf rijmwoorden bedenken
Benodigdheden:
- Rijmkaarten thema herfst Download hier!
Laat de kinderen rijmwoorden verzinnen/zoeken bij de woordkaarten van dit thema.
Kies bij voorkeur voor eenlettergrepige woorden.
Dit pakket bevat de volgende rijmwoorden:
Egel - kegel
Uil - huil
Stam - ram
Vos - mos - bos -tros
Gewei - kei
Beer - wasbeer - peer - veer
Paddenstoel - doel
Pompoen - zoen
Trui - lui
Bessen - zessen
Boom - droom
Laars - kaars
Mand - hand - eland -tand
Regen - wegen
Sjaal - kaal
Rok - sok
Theepot - mot
Wolf - golf
Houthakker - bakker
Tak - slak - bak - dak
Kastanje - oranje
Spin - win
Voorraad - kwaad
Kompas - jas - vergrootglas - tas - plas - gras
Zoeken - boeken
Zaag - vraag
Vuur - muur
Dragen - jagen - kruiwagen - zagen
Lampion -zon
Bijl - pijl
Hout - fout
Hamer - kamer
Veeg - deeg
Mol - trol - hol -wol
Onweer - meer
Groen - meloen
Harken - varken
Geel - keel
Kist - mist
Muis - huis
Noot - poot
Wind - kind
Haas - kaas
Storm - worm
Regenboog - hoog
Konijn - everzwijn
Hert - snert
Gedichtje
Benodigdheden:
- Geen
Geef de kinderen de opdracht om een kort gedichtje te maken met een herfstwoord, bijvoorbeeld met: bos, boom, blad, tak, uil enz.
Wat hoort er niet bij?
Benodigdheden:
- Geen
Zeg steeds drie woorden, waarvan er twee rijmen.
De kinderen proberen te ontdekken welk woord er niet rijmt. Wie kan er zelf woorden bedenken? Bijvoorbeeld:
Boom - oom - uil
Een rijmboom
Benodigdheden:
- Blokken
Laat de kinderen rijmen op woorden die met het thema herfst te maken hebben.
Noem het eerste woord en zet een blok neer. Vertel dat dit het eerste stuk van de rijmboom is. Laat de kinderen verder rijmen en voor ieder rijmwoord een blok bovenop het begin van de boom zetten. Wanneer de kinderen geen rijmwoord meer weten of wanneer de boom omvalt start je met een nieuw rijmwoord. Dag de kinderen uit een zo hoog mogelijke rijmboom te maken.
Variatie: In kleine groepjes
Zinnen afmaken
Benodigdheden:
- Geen
De kinderen maken rijmzinnen af. De zin wordt langzaam voorgelezen.
Het laatste woord moeten de kinderen aanvullen.
Bijv. In het bos loopt een ... (vos)
Er zit een muis in mijn ... (huis)
Een rijmkroon
Benodigdheden:
- Een kroon (of hoed) met bladeren
Geef een kroon of hoed de kring rond. Vraag de kinderen op herfstwoorden te rijmen.
Wie een rijmwoord weet, krijgt de kroon op en noemt zijn rijmwoord.
Rijmen met ...(bijvoorbeeld: Lynn de spin, Tuil de uil, Jos de vos enz...)
Benodigdheden:
- Rijmkaarten thema herfst Download hier!
- Fiches of vouwrondjes
- Een knuffel, bijvoorbeeld een kabouter of een bosdier
Leg een route met steeds 5 fiches of vouwrondjes tussen de afbeeldingen. Vertel de kinderen dat dit de route is die de knuffel aflegt om naar zijn huis te komen. Steeds wanneer hij een rijmwoord bij de afbeelding die hij tegenkomt kan verzinnen mag hij een fiche of vouwrondje verder. Bijv. Rood: poot-noot-stoot-groot-dood. Vervolgens komt de knuffel bij het volgende plaatje waarop hij moet rijmen. Lukt het hem om naar de overkant te komen? Schrijf de rijmwoorden evt. op de vouwcirkels en de afbeeldingen. Kinderen zien dan dat bij rijmen de achterkant van een woordje steeds hetzelfde blijft, maar dat het begin verandert. De knuffel loopt de route ook weer terug, maar nu moeten de kinderen raden waar hij staat. Bv. 'De knuffel struikelde met zijn poot over een .... (noot)'
Een versje bekijken
Benodigdheden:
- Een versje over de herfst op een groot vel papier
- Een stift
Lees een versje voor. Waar gaat het over?
Bekijk daarna de vorm van het versje. Welke woorden lijken op elkaar?
Zoek de woorden die op elkaar rijmen.
De rijmwoorden worden onderstreept. Wat zien de kinderen bij deze woorden ? Rijmwoorden hebben dezelfde letters op het eind. Vraag de kinderen nog meer rijmwoorden bij deze woorden te bedenken. Deze woorden worden onder elkaar genoteerd. Telkens wordt gekeken of er dezelfde letters zijn en waar die staan.
Variatie: Zien de kinderen woorden in het versje, die lang of kort zijn?
Lange en korte woorden
Het langste woord
Benodigdheden:
- Een kleine en een grote afbeelding
Noem steeds twee woorden op. Horen de kinderen welk woord het langste is?
Gebruik de woorden van de woordenlijst en/of woordkaarten bij het thema.
Leg de woordkaarten ervan bij een kleine afbeelding (korte woorden) en een grote afbeelding (lange woorden).
Bijv. boom - boomstam, bladnerf - blad, herfstbos - bos, eekhoorntje - eekhoorntjesbrood, slaap - winterslaap.
Wat hoort er niet bij?
Benodigdheden:
- Geen
Zeg steeds drie woorden, waarvan er twee kort zijn.
De kinderen proberen te ontdekken welk woord er lang is.
Blad - tak - paddenstoel
Lange en korte zinnen
De langste zin
Benodigdheden:
- Geen
Noem steeds twee herfstwoorden of zinnen over de herfstop. Horen de kinderen welk woord/zin het langste is?
Gebruik de woorden van de woordenlijst en/of woordkaarten bij het thema.
Bied ook eens twee zinnen aan. Horen de kinderen welke het langste is?
Bijv.
De boom staat - De boom staat in het bos
De boom verliest blaadjes - De boom heeft heel veel takken.
De zin wordt steeds langer
Benodigdheden:
- Groot vel papier
- Stift
Schrijf het eerste stukje van een zin op en maak deze steeds langer.
Bijvoorbeeld:
De boom/ heeft/ gekleurde/ bladeren.
Zinnen verdelen in woorden
Benodigdheden:
- Groot vel papier
- Stift
- Blokjes en /of hoepels
Zeg zinnen over de herfst en laat de kinderen evenveel blokjes neerleggen of stappen zetten (leg bijv. hoepels neer en laat ze van hoepel naar hoepel gaan).
Schrijf de zin daarna op en laat de kinderen de zin verdelen in woorden.
Eekhoornrace
Benodigdheden:
- Twee (afbeeldingen van) eekhoorns
- Een reep papier
Verdeel de reep papier in vakken.
Leg de eekhoorns voor de reep, de ene links van de reep en de andere rechts.
Wijs één eekhoorn aan en noem een zin. De kinderen tellen de woorden in de zin.
Laat de eekhoorn evenveel vakken als het aantal woorden in de zin vooruit hippen.
Wijs nu op de tweede eekhoorn en noem een zin. De kinderen tellen de woorden en de eekhoorn hipt. Welke zin was het langst? En welke het kortst? Deze activiteit kan ook met woorden gedaan worden. De kinderen tellen dan de klankgroepen.
Welk woord is kort en welk woord is lang?
Suggesties voor zinnen:
Ik spring
Ik graaf
Ik zweef in de lucht
Ik ben snel
Kijk uit, daar kom ik!
Ik zit in mijn hol
Ik eet een nootje
Ik spring naar boven
Een eekhoorn is heel snel
Ik heb een mooie rode staart
Ik ben de snelste van het bos
Letters, woorden en zinnen
Het verschil tussen een letter, woord en zin
Benodigdheden:
- Stroken met de zin "ik ga naar het bos"
- Stroken met het woordje "bos"
- Stroken met de letters "b", "o"en "s"
Leg de stroken in de kring en geef de kinderen opdrachten als: pak de letter b, pak het woordje "bos", pak de zin "ik ga naar het bos"
Analyse/synthese
Maak de zin af
Benodigdheden:
- Geen
Zeg een zin over de herfst met één woord in stukjes. De kinderen raden wat er gezegd wordt. Een vervolg activiteit hierop kan zijn; alleen het losse woord herkennen.
Begin met mk-k-mk woorden. Later kun je dit uitbreiden naar mk-k-mk-mk woorden.
Bijv. De boom staat in het b-o-s
Er zit een vogel op de t-a-k
De boom verliest een b-l-a-d
Klanken springen
Benodigdheden:
- Drie hoepels
Zeg steeds een herfstwoord dat bestaat uit drie klanken en laat een kind in de hoepels springen, terwijl hij de klanken benoemt. Wissel af en toe ook van rol, laat het kind woorden met drie klanken bedenken en spring dan zelf.
Gaat het goed, gebruik dan meer hoepels en langere woorden.
Bijv. bos, mos, vos, haas, boom, mol, muis, jas, rood, geel, beer, hol enz.
Wie van de drie?
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
- Een knuffel, bijvoorbeeld een kabouter of een bosdier
De knuffel heeft honger. Wat gaat hij opeten? Leg drie woordkaarten in de kring en hak een van de woorden in stukjes. Vraag de kinderen welke woordkaart daar bij hoort.
een van de kinderen krijgt de knuffel op schoot. Laat hem/haar de juiste kaart weghalen en leg een nieuwe woordkaard op de plek. Zeg nu het volgende woord in stukjes en geef de knuffel weer aan iemand anders. Ga door totdat de knuffel genoeg heeft gegeten.
Woorden hakken en plakken
Benodigdheden:
- Woordkaarten thema herfst Download hier!
- Dopjes of cijferkaarten
Klap de woorden op de woordkaarten, in lettergrepen en laat de kinderen raden welk woord het is. Gebruik hier alleen de klankzuivere woorden voor. Laat de kaarten daarna bij het juiste aantal leggen. Dit kunnen bijvoorbeeld dopjes of cijferkaarten zijn (of houd het simpeler en laat ze sorteren op lange of korte woorden).
Draai het ook eens om en laat de kinderen de lettergrepen weer verbinden tot woorden of vraag om een kaart waarbij je bijv. twee keer moet klappen.
Wat/wie is het?
Benodigdheden:
- Leg een aantal voorwerpen over de herfst in de kring.
Zeg één van de woorden in losse klanken, de kinderen raden om welk voorwerp het gaat.
Variatie: Je kunt de voorwerpen ook door woordkaarten vervangen.
InstrumenTAAL
Benodigdheden:
- Geef elk kind een instrument.
Noem een herfstwoord en laat de kinderen dit woord in klankgroepen spelen.
Voor elke klankgroep spelen ze een keer op hun instrument.
Variatie: Varieer door de instrumentgroepen om de beurt te laten spelen, door kinderen alleen te laten spelen en door te spelen zonder het woord hardop te zeggen.
Welk woord klap ik?
Benodigdheden:
- Een touw
Leg het touw op de grond zodat er twee vakken ontstaan. Hak een woord in stukjes. Bijvoorbeeld: "regen. Spreek met de kinderen af, dat je een woord in stukjes gaat klappen. Als ze denken dat je "regen" hebt geklapt gaan ze in het ene vak staan (wijs dit aan), als ze denken dat je "bliksem" hebt geklapt dan gaan ze in het andere vak staan.
Variatie: Noem twee woorden; een lang woord en een kort woord en klap er eentje in stukjes zonder het woord te zeggen. De kinderen moeten in het bijbehorende vak gaan staan.
Bied ook eens twee woorden aan die even lang zijn (en laat de kinderen ontdekken dat beide vakken dus goed zijn).
Dieren voeren
Benodigdheden:
- Knuffels van bosdieren
- Teldopjes
Zet een aantal bosdieren in de kring.
Neem een teldopje en vertel de kinderen welk dier je gaat voeren. Zeg dit woord in losse klanken of klankgroepen. De kinderen geven het teldopje aan het juiste dier.
In welk hol?
Benodigdheden:
- Bosdieren of woordkaarten thema herfst Download hier!
- Blokken
- Cijferkaarten.
Bouw drie holletjes in de kring. Een klein hol, een middelgroot hol en een groot hol.
Leg hier cijferkaartjes van 1, 2 en 3 bij. Laat een dier zien en vraag de kinderen de naam van dit dier in klankgroepen te klappen. Vraag de kinderen uit hoeveel klankgroepen dit woord bestaat en leg het dier in het juiste hok. Zet alle dieren op deze manier in het juiste hol.
Letterdoosje
Benodigdheden:
- Doosje
- De letters: B-O-S
- Letterlijn
- Papier en stift
- Een handpop
In het letterdoosje komen de letters: b-o-s. Bespreek elke week een nieuwe letter.
De kinderen mogen dan allemaal dingen zoeken en meenemen die met die letter beginnen. Laat de handpop kijken of de goede dingen in de letterbak liggen. Vervolgens bedenk je er samen nog meer woorden bij en schrijf je deze deze op een papier. Hang deze aan de letterlijn. Op volgorde van de letters van het alfabet.
Samengestelde woorden
Benodigdheden:
- Geen
Zeg tegen de kinderen: 'Het woord is bos. Ik plak daar het woord pad achter.
Dan wordt het ...?' Laat de kinderen de woorden vastplakken.
Kunnen ze ook een ander woord aan 'bos' vastplakken?
Variatie: 'Ik zeg 2 woorden: -wachter en -pad. Welk woord kan er voor beide woorden geplakt worden om een nieuw, lang woord te maken?'
Woorden, die je kunt gebruiken:
Blad: -goud,-hark,-knop,-luis,-nerf,-sla,-zijde
Boom: -gaard,-haag,-hut,-mus,-schors,-stam,-tak,-uil
Bos: -aap,-bes,-hut,-kat,-pad,-wachter,-weg
Herfst: -vakantie
Kabouter: -bos,-muts,-pak
Op zoek naar meer?
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
.
.
Comments