Juf Angelique
- 24 apr. 2022

Engels met kleuters

Bijgewerkt op: 17 jul.

Sinds 1986 is Engels verplicht vanaf groep 7. Steeds meer basisscholen in Nederland zien inmiddels echter ook het belang in van het geven van Engels vanaf de kleuterklas, omdat de taalgevoelige periode van kinderen voor het zevende levensjaar ligt.

Hoe jonger je begint, hoe makkelijker het leren van een vreemde taal namelijk gaat.

In deze blog vertel ik je er meer over.

Engels bij kleuters, why not?!

Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) staat voor het onderwijzen van een vreemde taal vanaf de kleutergroep. Meestal gaat het om Engels. Het vvto is sterk in opkomst: in het jaar 2000 waren er minder dan 100 vvto-scholen, inmiddels is dat aantal gestegen tot ongeveer 18% van alle basisscholen in Nederland. Over het aanbieden van Engels aan kleuters zijn de meningen nog wel sterk verdeeld. Veel leerkrachten zien het niet zitten.

Veel gehoorde kritiek is:

'Kleuters hebben het al druk genoeg en moeten vooral lekker spelen'.

Spelen is zeker het allerbelangrijkst voor het jonge kind. Ze moeten dingen voelen en ervaren. Het is ook niet de bedoeling om de kinderen de grammaticaregels uit te leggen. Dat gebeurt met Nederlandse taal ook niet. Ga juist met ze spelen en creëer situaties waarin taal een functie heeft en in een context geplaatst wordt. Dat kan ook met een vreemde taal.

Bied het Engels dus spelenderwijs aan! En haal het woord 'moeten’ eens uit de zin en maak daar eens ‘mogen’ of ‘willen’ van. Er is geen kleuter die gaat zeggen: Ik wil geen Engels leren. Integendeel, de meeste kleuters vinden het hartstikke interessant.

'Leraren moeten al zoveel en nog een extra vak erbij geeft nog meer werk'.

De enige manier om deze collega's toch over te halen om het wel te doen, is om ze het bij jou in de klas te laten zien en te laten ontdekken dat je met kleine activiteiten al heel veel leerplezier en resultaat hebt.

'Engels? Laat ze eerst maar eens goed Nederlands leren!'

Natuurlijk moet er ook aandacht aan de Nederlandse taal gegeven worden, maar het leren van een taal sluit het leren van een andere taal echter totaal niet uit. Sterker nog, er zijn meerdere onderzoeken die aantonen dat meertaligheid op jonge leeftijd juist heel goed aansluit op de ontwikkeling van een kind en goed is voor de taalontwikkeling.

Bij jonge kinderen is het brein namelijk nog ingesteld op het verwerven van taal, zonder daar bewust mee bezig te zijn. Kinderen leren taal door te luisteren en te ondergaan. De eerste jaren doen ze dit zonder zelf veel taal te produceren.

Ze absorberen wat ze horen. Ze ontdekken patronen, onderscheiden klanken, herkennen losse woorden in een zin en koppelen woorden aan voorwerpen of acties.

Pas later in het proces gaan ze zelf taal produceren. Tot zo rond de tien jaar blijft het brein ontvankelijk voor nieuwe input. Daarna, zo tussen de elf en vijftien jaar loopt dit vermogen terug. Eigenlijk is het dus opmerkelijk dat we in ons onderwijssysteem dan pas starten met het aanbieden van vreemde talen.

De ontvankelijkheid voor taalverwerving bij jonge kinderen maakt vroeg aanbod juist ook erg nuttig, omdat:

Kinderen die met meer talen tegelijk bezig zijn, makkelijker verbindingen maken in de hersenen. Meertalige kinderen leren juist makkelijker taal. Veel meertalige kinderen zijn bijvoorbeeld ook beter in het switchen tussen taken en blijken beter te scoren bij andere vakken zoals rekenen en wereldoriëntatie.
Jonge kinderen meer taalgevoel ontwikkelen als ze verschillende talen kennen en meer tijd hebben om te leren en te perfectioneren.
De kans groter is dat leerlingen een betere uitspraak ontwikkelen. Dit heeft te maken met de ontwikkeling van de hersenen die op jonge leeftijd beter in staat zijn om klanken te registreren en na te bootsen.

Het ontwikkelen van het taalgebied in de hersenen heeft dus een positieve invloed op het algehele cognitieve vermogen van het brein. Daarom zou het juist goed zijn als we in de onderbouw op grote schaal aan de slag gaan met vreemde talen.

Het leren van een vreemde taal op jonge leeftijd gaat dus ook niet ten koste van de moedertaalverwerving. Het leren van een of meer vreemde talen op jonge leeftijd heeft juist een positief effect op de ontwikkeling van de Nederlandse taal.

Soms loopt de taalontwikkeling wel iets vertraging op, doordat er meerdere paden gemaakt worden, maar dat trekt altijd weer recht. Het zal je verbazen hoe snel ze het oppikken.

Het is een gemiste kans om deze taalgevoelige periode van kinderen te negeren.

'Wat heeft een kleuter daar nou al aan?'

Veel mensen zien het nut er niet van in om een kleuter al in het Engels te leren praten.

En hoewel jezelf verstaanbaar leren maken buiten onze grenzen belangrijk is om je op latere leeftijd goed voor te bereiden op een grote wereld is de voornaamste reden om al vroeg met Engels (of andere vreemde talen) te beginnen, de ontvankelijkheid voor taal die deze leeftijdsgroep nog heeft. Als kinderen jong zijn, is er namelijk nog een bepaald ‘mechanisme’ in het brein actief dat zorgt dat zij onbewust taal opnemen, verwerken en eigen maken. Dit automatische proces vermindert wanneer we ouder worden.

Daardoor wordt het leren van een nieuwe taal op latere leeftijd juist weer lastiger.

Bovendien zijn jonge kinderen minder bang om fouten te maken dan volwassenen, wat het leren bevordert. Daar komt natuurlijk ook het auditieve gedeelte bij.

Kleuters zijn nog erg op gehoor ingesteld omdat ze nog niet lezen, en luisteren voor hen de manier is om informatie te ontvangen. Door bij de kleuters al met Engels te beginnen wordt er dus een zaadje geplant, waar het kind op latere leeftijd de vruchten van plukt. Jong geleerd is oud gedaan. Het is wel van belang om een vreemde taal te blijven herhalen om taalverlies te voorkomen. Aanleg speelt uiteraard ook een rol. Er zijn natuurlijk ook kinderen die totaal niets met taal hebben, maar veel meer met bijvoorbeeld de bètavakken. Voor hen zal het effect van vroeg beginnen wellicht ook wat minder zijn.

Eerder Engels aanbieden blijkt overigens niet standaard effectiever. Eerder leidt niet altijd tot beter. Kinderen die pas vanaf groep 7 Engels krijgen, blijken Engelse klanken net zo goed te verstaan als kinderen die de hele basisschoolperiode Engels krijgen. Ook de Engelse woordenschat van kinderen die vanaf groep 1-2 Engels krijgen, is niet altijd groter dan die van kinderen die pas later Engels krijgen. Verschillende onderzoeken laten zien dat twee zaken het verschil maken. Kleuters die Engelse les krijgen van een leerkracht met een bovengemiddelde Engelse taalvaardigheid, hebben een grotere Engelse woordenschat en betere kennis van de Engelse grammatica dan kleuters die les krijgen van een leerkracht met een minder goede Engelse taalvaardigheid.

Ook de tijd in het lesprogramma speelt een rol.

'Het is voor mijn NT2 leerlingen te verwarrend om ook Engels aan te bieden'.

Het leren van meerdere talen is, zoals je hierboven al hebt gelezen, echter geen probleem. NT2 leerlingen krijgen bovendien veel extra ondersteuning om het Nederlands aan te leren. Als ze Engels gaan leren, dan leren ze iets wat voor de hele klas nieuw is, en dus zijn ze eindelijk eens een keertje niet anders dan de rest. Het is juist fijn voor ze om eens net zoveel te weten als de andere leerlingen. Waar je wel op moet letten bij NT2 leerlingen is of ze in hun moedertaal het woord al kennen. Maar dat geldt ook voor het Nederlands.

Als ze niet weten hoe een stoel heet in hun eigen taal, is het heel moeilijk om het in een andere taal aan te leren. Ze hebben voor elk woord namelijk een soort kapstok nodig met meerdere haakjes: voor elke taal één.

Ik spreek zelf geen/slecht Engels!

Leerkrachten twijfelen vaak over hun eigen vaardigheden wat betreft Engels.

Bedenk dat je al doende leert, dus ga samen met de kinderen in de groep de uitdaging aan.

Een school kan er ook voor kiezen om een vakleerkracht (een zogenaamde native speaker) alle Engelse lessen te laten verzorgen of om hun eigen leraren bij te laten scholen zodat zij zelf de lessen kunnen geven. Het inzetten van een native speaker heeft als voordeel dat de leerlingen sneller de correcte grammatica en een "native accent" aanleren. De eigen leraar is daarentegen meer vertrouwd met de leerlingen en dat is weer goed voor het leerklimaat.

Bovendien is een native English speaker op school natuurlijk ook een luxe, want er zijn gewoonweg niet genoeg native speaking leerkrachten in Nederland.

Ben je zelf niet zo goed in Engels? Dat is natuurlijk iets waar je wel aan kunt werken.

Als je taal niet actief gebruikt, dan verzwakt het. Kijk bijvoorbeeld naar de BBC of films met de Engelse ondertiteling aan. Zo gaat je brein onbewust aan de slag met de Engelse taal. Lees regelmatig ook eens een Engels boek over een onderwerp dat jou interesseert.

Zoek op internet naar allerlei oefeningen en spelletjes of vraag op school of er budget is om je vaardigheden bij te spijkeren, gericht op het onderwijs aan jouw kinderen.

Je kunt bijvoorbeeld een cursus Classroom English volgen.

Hiervoor kun je subsidie aanvragen. Ga ook eens op bezoek in de groep van een collega en observeer daar een Engelse les, zoek steun bij elkaar. Ook kun je zelf gaan oefenen, bijvoorbeeld met de app 'duolingo.com' of met 'nubeterengels.nl'.

Ga vooral lekker op ontdekkingstocht met de kinderen!

Richting het voortgezet onderwijs

Sinds 1986 is Engels verplicht vanaf groep 7, maar aangezien scholen niet verplicht zijn om de eindopbrengsten van Engels te meten, doen veel scholen dat ook (nog) niet.

Het is goed om te zien dat steeds meer scholen het vak Engels aanbieden en uitbreiden naar de lagere groepen. Als we op alle basisscholen een goede basis leggen, voorkomen we in ieder geval dat kinderen met een achterstand beginnen op het voortgezet onderwijs.

Doordat sommige basisscholen veel meer en al vroeger iets aan Engels doen, starten kinderen op het voortgezet onderwijs echter ook steeds vaker met een verschil in achtergrond en niveau. Wanneer kinderen met verschillende niveaus starten, starten ze allebei bij het begin van de methode. Met als gevolg dat het kind met veel bagage snel verveeld raken en vaak niet gemotiveerd zijn, terwijl kinderen met weinig Engelse bagage juist alle begeleiding nodig hebben. Het zou heel mooi zijn als iedereen de niveaus aan het eind van de basisschoolperiode meet en deze informatie meegeeft aan het voortgezet onderwijs. Op die manier kunnen kinderen zich verder blijven ontwikkelen en doorgaan op hun eigen persoonlijke doorlopende leerlijn zodra ze op het voorgezet onderwijs starten.

Curriculum.nu draagt hieraan bij. Zij hebben het daarom opgenomen als een van de bouwstenen voor de nieuwe landelijke kerndoelen en eindtermen. To be continued...

Met een positief, plezierig begin zullen de leerlingen Engels als ‘een van de gewoonste zaken van de wereld’ zien. En daar hebben ze later nog veel plezier van, aangezien Engels doorgaat van het primair naar het voortgezet onderwijs.