Drama is niet alleen leuk, maar ook heel erg leerzaam. Door middel van drama kunnen kleuters hun creativiteit en emoties vormgeven. De introverte kinderen bloeien er vaak door op en de energieke kinderen leren om hun energie als kwaliteit in te zetten. Dat zorgt op alle gebieden voor positieve resultaten. In deze blog geef ik je tips voor je dramalessen.

Kleuters en vrij rollenspel
Voor kleuters is het “doen-alsof-spel” heel natuurlijk. Het rollenspel van kleuters is spontaan en imiterend. Wanneer kleuters vrij spelen, zijn zij van nature associatief en switchen zij makkelijk van de fantasie binnen een rollenspel naar de werkelijkheid.
Zij hebben een sterke verbeeldingskracht en gaan tijdens het spelen zo op in hun spel dat ze bijna geloven dat wat ze spelen echt is.
Het vrij rollenspel van kleuters is op zich ontwikkelingsrijk. Wanneer de betrokkenheid hoog is, is tussenkomen als leerkracht niet nodig. Laat kleuters de vrijheid en de verantwoordelijk om zelf creatief vorm te geven aan hun spel. Je kan wel zorgen voor een uitdagende spelomgeving via verkleedkleren, attributen en eventueel een decor.
Je kan gerust de kleuters betrekken bij het maken van het decor en de attributen.
Wanneer het rollenspel moeilijk op gang komt of kleuters blijven steken in hetzelfde spelscenario, dan kun je beter gaan meespelen. Begeef je als een improvisatiespeler in het spel: bouw voort op de ideeën van de kleuters. Je volgt als het ware wat de kleuters aanreiken en pikt daar op in, zonder het spel zelf in handen te nemen.
Soms hebben kansarme of in hun ontwikkeling bedreigde kleuters het moeilijk met rollenspel omdat ze niet beschikken over de nodige bagage om het rollenspel op te baseren. Een meespelende juf of meester kan voor deze kinderen het rollenspel op een hoger niveau tillen. Onderzoeken tonen ook aan dat een leerkracht die echt meespeelt, minder storend is voor het spel van de kinderen dan een leerkracht die naast het spel staat als ondersteunende volwassene. Vanuit je rol als medespeler kan je kleuters laten kennismaken met nieuwe spelscenario’s. Het is ook een goede manier om kleuters te betrekken die anders vaak uit het spel worden geweerd.
Kleuters en drama
Met drama wordt dit vrije rollenspel verder gestimuleerd en gestructureerd.
Drama is het Griekse woord voor handelen. Wanneer we doen alsof verleggen we onze grenzen en durven we vaak meer. Vandaar ook de meerwaarde van drama-activiteiten in de kleuterklas. In doen-alsof spel functioneren kleuters vaak boven hun niveau.
Op veel basisscholen is het geven van drama echter nog geen vanzelfsprekendheid en al helemaal niet voor de onderbouw. Veel leerkrachten zien het geven van een drama les met weinig (zelf-)vertrouwen tegemoet. Kleuters kunnen immers onvoorspelbaar, druk, oncontroleerbaar en snel afgeleid zijn. Drama is echter zeer waardevol.
De drie pijlers van drama zijn:
Materie:
Dit gaat over de uitdrukkingsmogelijkheden van je lichaam, zoals houding, beweging, mimiek, stem en het verkennen van de basisspelelementen: wie, wat en waar.
Vorm:
Deze pijler verwijst naar de dramatische lijn (spanningsopbouw) en uitdrukkingsvormen, zoals speltechnieken en spelstijlen om kleur te geven aan een boodschap.
Betekenis:
Een drama-activiteit krijgt betekenis wanneer deze aansluit bij de belevingswereld van een kind.
In drama-activiteiten zijn kleuters zowel de spelers als het publiek. Beide manieren worden altijd gevolgd door reflectie: het nadenken en een mening geven over het gespeelde.
Bij kleuters richt die reflectie zich op de ervaring en de inhoud.
Drama is niet alleen leuk!
Drama is niet alleen heel erg leuk, maar ook een hele geschikte werkvorm om:
Te ontdekken wie je bent
Je zelfvertrouwen te vergroten. Het kind overwint zijn schroom en angsten. Het gaat duidelijker praten, beter bewegen en meer mimiek gebruiken. Door middel van drama scheppen kinderen een denkbeeldige wereld. Ze worden iemand anders, maken kennis met ander taalgebruik en nieuwe omgangsvormen. In spel zijn kinderen tegelijk wie ze zijn en wie ze aan het worden zijn.
Te experimenteren met gedrag dat ze spontaan niet zouden (durven) stellen. Bij vrij dramatisch spel bijvoorbeeld volgen kinderen regels die ze zelf hebben gecreëerd, lang voordat ze regels kunnen volgen die volwassenen hen opleggen.
Gevoelens te uiten.
Het inlevingsvermogen en sociale gedrag te ontwikkelen. De kinderen leren samen te werken, op hun beurt te wachten en zich in te leven in een verhaal en de spelers.
Instructies op een aansprekende manier direct in woord en beeld voor te doen
Je kunstzinnig te uiten
De motorische ontwikkeling te ontwikkelen
De taalvaardigheid te ontwikkelen
Kennis te maken met de wereld om je heen
Probleemoplossend te leren denken.
Te experimenteren met de uitingsmogelijkheden van fysiek, stem en mimiek.
Daarnaast is drama door deskundigen als een hele bruikbare therapie in te zetten.
Kortom, door dramalessen te geven sla je meerdere vliegen in één klap!
Er zijn diverse momenten en gelegenheden waarbij je deze doelen met de kinderen kunt nastreven of uitwerken. Het kan als spel om het spel, waarbij het speelplezier voorop staat (hiervoor dient de sfeer dus aangenaam te zijn!). Dramamomenten kunnen echter ook heel makkelijk geïntegreerd worden in allerlei lessen en pedagogische situaties.
Je kunt een drama-activiteit ook gebruiken als tussendoortje tijdens je dag. Is er een kind jarig? Laat hem of haar een ‘onzichtbaar’ cadeau vasthouden. Is het een groot of klein cadeau? Is het breekbaar of juist niet? Waar moet je op letten?
Drama is overigens ook heel handig als instructiemiddel. Je kunt de kinderen voordoen wat (wel of juist niet) van ze verwacht wordt. De kinderen kunnen ernaar kijken of erin meespelen. De bedoeling van de leerkracht wordt zo op een aansprekende manier direct in woord en beeld voorgedaan.
Dramatische vorming
Wat kun je nu eigenlijk van een kleuter verwachten op het gebied van dramatische vorming?
Een jongste kleuter:
Speelt zelf met rekwisieten en kleding.
Staat stil in een Tableau Vivant.
Doet mee met een verhaal.
Doet mee met een rol.
Een middelste kleuter:
Gebruikt rekwisieten en kleding bij zijn/haar spel.
Volgt anderen in een Tableau Vivant.
Reageert op anderen in een verhaal.
Verplaatst zich in een rol en vergroot die rol.
Een oudste kleuter:
Maakt bewust gebruik van rekwisieten en kleding bij zijn/haar spel.
Neemt initiatieven bij het aannemen van een houding in een Tableau Vivant.
Neemt het initiatief tot handelen in een verhaal.
Treedt op voor een publiek.
Tips voor je dramalessen
Stel de creativiteit en fantasie van het kind centraal!
Laat de kinderen meedenken over het verloop van het verhaal.
Wanneer de leerlingen bijvoorbeeld klassikaal verschillende dieren uitbeelden, vraag je hen om nog een aantal voorbeelden van dieren en laat je deze direct uitspelen.
Binnen de door jou gestelde kaders kunnen de kleuters vrij bewegen.
Zet een duidelijk beginpunt van de les neer!
Geef een introductie door middel van bijvoorbeeld een kort kringgesprek over het thema. Wanneer een bepaalde techniek binnen de les centraal staat, zoals pantomime, kun je deze techniek verhelderen door een aantal voorbeelden van pantomimisch spel te laten zien. Hiermee schep je duidelijkheid en prikkel je tegelijkertijd de nieuwsgierigheid van de leerlingen om met de drama les aan de slag te gaan.
Gebruik materialen om je drama les in te leiden!
Denk bijvoorbeeld aan rekwisieten of verkleedkleding.
Dit stimuleert de fantasie en interactie. Het is daarnaast ook wenselijk dat de materialen tijdens de gehele drama les een rol blijven spelen.
Bied het grootste deel van de les klassikaal aan!
Kleuters vinden het lastig om samen te werken en om die reden vinden nog weinig oefeningen plaats waarbij in groepjes spelafspraken worden gemaakt.
Train de vaardigheden van het presenteren!
Hoewel kleuters zich nog weinig bewust zijn van publiek, is het belangrijk de vaardigheden van het presenteren te trainen. Kleuters kunnen nog lastig samenwerken en zijn vooral op zichzelf en de leerkracht gericht. Leerlingen zelf een scène laten bedenken en laten zien aan publiek, werkt daardoor vaak moeizaam. De groepjes komen niet tot gezamenlijke afspraken en de scènes hebben geen enkele structuur, waardoor het voor de leerlingen in het publiek lastig is om geconcentreerd te kijken. Wanneer je in de kernopdracht aan een klassikale opdracht gewerkt hebt, kun je deze heel goed direct aansluitend laten presenteren.
Laat de leerlingen na bijvoorbeeld een spiegelopdracht om de beurt kort naar de verschillende tweetallen kijken. Dit kan op de plek waar zij de opdracht geoefend hebben en hoeft dus niet met de spelers op de vloer en het publiek aan de kant.
Dit houdt het presentatiemoment compact en laagdrempelig. Op deze manier wennen de leerlingen aan het kijken naar anderen en aan het bekeken worden.
Houd de drama-activiteit kort!
De spanningsboog van een kleuter is nog vrij kort. Lang luisteren naar een instructie of lang naar elkaar kijken vergt veel van hun concentratie en ze kunnen snel afgeleid zijn. Een les van ongeveer 30 minuten is wat betreft lengte ideaal, ook voor leerlingen met een kortere spanningsboog. Je instructies zijn bij voorkeur simpel. Iets voordoen en direct aan de slag gaan heeft meer effect dan uitgebreid uitleggen.
Teacher-in-role is een zeer goede werkvorm voor kleuters!
Hierin speelt de leerkracht een personage binnen een verhaal waarbij de leerlingen het avontuur meebeleven. Dit geeft zowel leerkracht als leerlingen een duidelijke structuur.
Je kunt zelf een paar belangrijke rollen nemen en de kinderen laten kijken of mee laten doen met een aantal kleinere rollen. Zorg wel voor heldere schakels tussen de personages die je speelt. Speel je meerdere rollen? Kies er dan voor om bij de ene rol bijvoorbeeld een hoedje op te doen en met een hoge of lage stem te praten. Ook met je houding kun je duidelijk maken wie je speelt. Als er duidelijk onderscheid is, helpt dat de kinderen om het verhaal beter te kunnen volgen.
Zorg voor een goede structuur tijdens de les en houd het overzicht!
Ook tijdens een drama les gelden regels en afspraken. Geef de leerlingen een plek waar ze kunnen zitten tijdens instructies. Telkens opnieuw een kring vormen, haalt de vaart uit de les. Je kunt de leerlingen ook laten zitten op de plek waar ze op dat moment in de ruimte zijn. Of zorg in een speellokaal voor een aantal bankjes aan de kant.
Laat de les aansluiten bij een thema of een prentenboek!
Een drama les naar aanleiding van een boek wekt direct de interesse en betrokkenheid van de leerlingen. Daarnaast is het gemakkelijk om vanuit het voorlezen van het boek over te gaan op het zelf spelen van het verhaal. Laat per les maar één thema aan bod komen.
Sluit de les af!
Fantasie en werkelijkheid lopen bij een kleuter nog door elkaar. Sluit het einde van de drama les met kleuters daarom altijd bewust af met het teruggaan naar het hier en nu.
Wanneer je regelmatig een drama-activiteit aanbiedt, zal je merken dat de leerlingen wennen aan de structuur van een drama les en groeien binnen de vaardigheden die gevraagd worden.
Optreden
Door bijvoorbeeld één keer per jaar een optreden voor de ouders te verzorgen, leren de kinderen om voor publiek iets voor te dragen. Het ene kind vindt dit leuk en is totaal niet bang, het andere kind is nog wat verlegen en durft dat misschien nog niet zo goed.
Kleuters zijn zich goed bewust van hun fysiek, maar zich nog vaak nauwelijks bewust van publiek. Het is natuurlijk vertederend om kinderen te zien “optreden” of het nu goed gaat of niet. Het is en blijft kinderspel!
Op zoek naar meer?
Boekentips:
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen

Comments