De ontwikkeling van creativiteit bij kleuters is een schitterend en speels proces waarin fantasie, nieuwsgierigheid en experimenteren centraal staan.
Creativiteit is niet alleen te vinden in tekenen en knutselen, maar ook in probleemoplossend denken en het bedenken van originele ideeën.
Elk kind wordt creatief geboren, maar na verloop van tijd kan deze creativiteit verminderen. Gelukkig kunnen we kleuters blijven aanmoedigen om hun creativiteit te oefenen en uit te dagen. In deze blog ontdek je hoe je dit kunt doen!

Kenmerken van Creativiteit bij Kleuters
Kleuters hebben een aantal unieke eigenschappen die hun creativiteit stimuleren:
Rijke verbeelding
Ze kunnen met minimale prikkels fantasiewerelden creëren en verhalen verzinnen.
Spel als uitlaatklep
Fantasievol spel, zoals rollenspel of bouwen met blokken, is een belangrijke creatieve uiting.
Geen vaste regels
Kleuters denken nog niet vastgeroest in conventies, wat leidt tot verrassende oplossingen en ideeën.
Experimenteren
Kleuters zijn niet bang om nieuwe dingen uit te proberen en leren van hun fouten.
Fasen van de creativiteit bij kleuters
Creativiteit is het vermogen om originele oplossingen en nieuwe ideeën te bedenken.
Het is belangrijk om te begrijpen dat nieuwe ideeën vaak voortkomen uit associaties en het leggen van verbanden. Elk kind wordt creatief geboren, met een brein dat nog volop aan het ontdekken is. Naarmate ze ouder worden, ontstaan er denkpatronen die de creativiteit kunnen beperken. Dit gebeurt doordat herhaalde ervaringen verbindingen in de hersenen creëren, waardoor het makkelijker wordt om op bekende manieren te denken.
Kleuters doorlopen verschillende fases in hun creativiteit:
Ontdekkingsfase (3-4 jaar)
Kleuters experimenteren met materialen zoals verf en klei zonder een specifiek einddoel. Hier ontstaan spontane krabbels en vormen.
Fantasiefase (4-5 jaar)
Hun creaties krijgen verhalende elementen. Symbolisch denken ontwikkelt zich, bijvoorbeeld door een cirkel als zon of gezicht te zien.
Intentiegerichte fase (5-6 jaar)
Kleuters beginnen met vooraf een idee te hebben, zoals “Ik ga een kasteel bouwen”, en maken gerichte keuzes in kleur en materiaal.
Denkpatronen nemen het over
Het ligt in de natuurlijke ontwikkeling van het kind dat de creativiteit in de loop der tijd afneemt. Er ontstaan dan namelijk denkpatronen. Bij het denken worden signalen doorgegeven tussen de hersencellen. Deze signalen kiezen een weg via allerlei verbindingen. Is een verbinding eenmaal gelegd, dan wordt die versterkt doordat een volgend signaal hetzelfde spoor volgt. Hoe vaker hetzelfde pad gebruikt wordt, hoe sneller de verbinding. Een snelkoppeling is handig, je hoeft als het ware niet meer na te denken en dat scheelt energie. In de hersenen ontstaan zo patronen: denkpatronen, clusters van gegevens die voor ons succesvol zijn. In gelijksoortige situaties kunnen we deze patronen snel oproepen en daardoor snel handelen. Patronen vergen geen denkwerk meer, waardoor er ruimte is om verder te onderzoeken en voort te bouwen. Het weten gaat dan bijna onbewust en je weet niet meer dat je dit ooit bedacht hebt. Zonder dat je het beseft, zit je vast in deze denkrichting en laat je niet zo gemakkelijk een andere richting meer toe.
Ons denksysteem haalt haar kracht uit de stabiliteit van patronen en dus gewoonten.
Er is nog een handicap: de structuur van ons brein. Ons brein bestaat namelijk uit drie delen: een heel oud evolutionair en dominant deel (het reptielenbrein), een minder oud en minder dominant deel (het zoogdierenbrein) en een actief brein.
Het reptielenbrein en het zoogdierenbrein bepalen zeventig procent van ons handelen.
Het reptielenbrein zegt: we hebben dit zo altijd gedaan (vanuit de evolutie is dit goed gebleken) en zo blijven we het dus doen. Het zoogdierbrein denkt in genot of pijn en zal gebruik willen maken van dat wat het snelwegstelsel biedt.
Buiten de paden lopen doet pijn. Het actieve brein wat ons denken is, moet wel van heel goede huize komen om die oudere delen te kunnen overtuigen.
Creativiteit gaat tegen deze oude en wijze breinen in. Dan moet je inderdaad sterk zijn, gemotiveerd zijn en tegen tegenslagen kunnen. Het creatieve moet het conservatieve overtuigen. Buiten de banen denken kost dus energie en wordt vaak vermeden.
De hersenen zijn gebouwd om snel, effectief en efficiënt te werken. Creatief denken is niet effectief of efficiënt (voor een kind dat de wereld aan het ontdekken is).
De voordelen van creatief werken
Creativiteit heeft vele voordelen voor kleuters:
Probleemoplossend vermogen
Creatieve kinderen denken flexibeler bij uitdagingen.
Zelfvertrouwen
Het ontdekken van nieuwe mogelijkheden versterkt hun geloof in hun eigen kunnen.
Taal- en sociale ontwikkeling
Het vertellen over hun creatieve werk stimuleert taalvaardigheid en interactie met anderen.
Creativiteit uitdagen
Creativiteit is niet alleen voor kunstvakken; het is ook belangrijk in andere vakken.
Met de volgende vaardigheden kun je de creativiteit van kleuters blijven stimuleren:
Kijk zonder oordeel
Laat de kinderen met een open blik kijken, zonder een oordeel te geven over mooi of niet mooi. Een oordeel beïnvloedt namelijk de waarneming. Je ziet wat je denkt.
Jouw waarnemen wordt bepaald door jouw ervaringen, interesses en kennis.
Iedereen ziet de wereld dus op een eigen manier. Iedereen ziet anders, en juist dat maakt het interessant! Oefen deze vaardigheid door werken te bekijken en te omschrijven wat je ziet. Niet wat je ervan vindt.
Denk in mogelijkheden
Creatief denken gaat in kronkels. Al bij een eerste denkstap komen meerdere andere opties naar boven en worden andere mogelijkheden gezien. Mogelijkheden die misschien beter zijn, misschien slechter of misschien wel onuitvoerbaar of juist briljant.
Voor een creatieveling is er niet één oplossing, in een creatief hoofd kan alles. Mogelijkheden worden onderzocht. In principe is er niets tegen logisch denken: het is effectief en efficiënt. Het is ook noodzakelijk. Logisch denken is in de westerse samenleving echter wel tot norm verheven en dat is jammer, omdat langzaam maar zeker duidelijk wordt dat ‘logisch’ niet altijd het antwoord heeft op problemen en niet verder kijkt dan de al bestaande snelkoppelingen in de hersenen toestaan.
Voor ‘denken in mogelijkheden’ (een onderdeel in de divergerende fase van het creatieve proces) heb je ruimte nodig. Ruimte om de mogelijkheden te onderzoeken en ruimte om mogelijkheden te noemen die achteraf misschien onbruikbaar zijn. En er moet tijd zijn.
Kinderen moeten vanaf de eerste schooldag aangemoedigd worden eigen antwoorden te vinden, verder te kijken dan hun neus lang is. Leer kinderen dat er meer antwoorden mogelijk zijn. Goede opdrachten geven die ruimte. Daarin komt de verbeelding aan de macht. Geen instrumenteel techniekje, maar doorbloed en levend, kloppend in het hart.
Zo zet je kinderen ook in hun kracht. Het zou zomaar kunnen dat stille kinderen creatieve kinderen zijn, of beelddenkers die zich teruggetrokken hebben in hun eigen denken, omdat de ruimte ontbreekt om de eigen gedachtegang te tonen.
Flexibel associëren
Kleuters zijn heel goed in associëren. Ze kijken associatief, denken associatief, spreken associatief. Het associatieve denken wordt naarmate kinderen ouder worden, echter verdrongen door logisch denken. Bij logisch denken ligt de nadruk op analyseren en schematiseren. Waarnemen, verbeelden en begrijpen zijn echter vaardigheden die daaraan voorafgaan.
Creatief waarnemen
Creatief waarnemen is een kwestie van kijken: Welke figuren zie je?
En welke nog meer?
Verbeeldingskracht
Iedereen kan verbeelden. In je hoofd kan alles. Doe je ogen maar dicht en denk aan een eiland vol palmbomen, strand, met vrienden en heerlijk weer en koel bruisend zeewater...
Didactische tips
Creëer een rijke omgeving
Zorg voor een divers aanbod aan materialen, zoals verf, klei, stofjes en natuurlijke objecten.
Moedig experimenteren aan
Geef kinderen de ruimte om fouten te maken en nieuwe dingen te proberen.
Stel open vragen
Stel veel open vragen. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe zou je dit nog anders kunnen maken?” of “Wat gebeurt er als je dit probeert?”
Focus op het proces
Leg de nadruk op het plezier van het maken in plaats van op het eindresultaat.
Stimuleer fantasie
Stimuleer de fantasie van kleuters. Speel bijvoorbeeld mee in hun verhalen en moedig creatieve oplossingen aan tijdens het spel.
Geef het goede voorbeeld
Goed voorbeeld doet volgen! Laat zelf zien hoe je iets kunt knutselen of iets fantasierijks kunt bedenken. Jouw enthousiasme werkt aanstekelijk!
Door deze tips en inzichten toe te passen, kun je als leerkracht de creativiteit van kleuters stimuleren en hen helpen om hun verbeelding verder te ontwikkelen.
Zo geef je hen de ruimte om te groeien in hun creatieve mogelijkheden!
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog aanvullingen of suggesties? Laat dan een reactie achter!
Boeken
Bronnen
'Creatieve vaardigheden', https://inodegroot.nl/

..
.
Comments