site-verification=8adc2fc3d443365f5c3bc1b5d2d80d29
top of page
Zoeken

Concentratie

Foto van schrijver: Juf AngeliqueJuf Angelique

Volgehouden aandacht (concentratie) is een vaardigheid die onder de executieve functies valt. Deze functie in je brein maakt het mogelijk om je leren te sturen (zelfsturing). In deze blog vertel ik je hoe deze functie zich ontwikkelt en waarom het trainen van de concentratie ook bij kleuters heel belangrijk is. Tevens geef ik je suggesties hoe je dit kunt doen.



Wat zijn executieve functies?


Executieve functies sturen je gedrag, gedachten en emoties aan.

Het zijn functies die vanuit je hersenen worden geregeld en aangestuurd en die zorgen voor doelgericht en aangepast gedrag. Executieve functies zijn nodig om een koers te bepalen en koers te houden en worden gezien als de 'dirigent' van de cognitieve vaardigheden.

Wetenschappers onderscheiden in totaal elf verschillende executieve functies.

Ze zijn te verdelen in denkfuncties en gedragsfuncties. Deze functies staan ook niet op zichzelf, maar werken met elkaar samen en hebben elkaar ook nodig.

Een van deze functies is volgehouden aandacht/concentratie.

 

Volgehouden aandacht


Aandacht of concentratie is essentieel voor een goede werkhouding van kinderen.

Wanneer je aandacht voor iets hebt, richt je je ergens op.

Concentratie gaat iets verder. Wanneer je je concentreert, kun je deze aandacht namelijk lang volhouden. Concentratie is het vasthouden van aandacht in het werkgeheugen.

Het betekent dat je om kunt gaan met prikkels en dat je je aandacht op de meest relevante prikkel kan richten.


Goed geconcentreerd ergens mee bezig zijn lukt beter als het zowel in je hoofd (interne prikkels) als om je heen (externe prikkels) rustig is.

Daarnaast vraagt het om een goede impulsbeheersing, emotie-regulatie en doelgericht gedrag. Alleen als beïnvloedende gedachten en gevoelens geremd worden of onderdrukt worden kan de aandacht vastgehouden worden.

Ook van invloed hierbij is een goede planning/prioritering. Dit leidt namelijk tot doelgericht gedrag en dat zal ervoor zorgen dat de aandacht erbij gehouden wordt.


Een kleuter gebruikt volgehouden aandacht bijvoorbeeld om:

  • Op te blijven letten en mee te blijven doen

  • Zich tijdens een activiteit niet te laten afleiden door iemand naast zich

  • Een activiteit of een karweitje te voltooien

  • Zijn werk niet af te raffelen

  • Taakgericht bezig te kunnen zijn

  • Probleemloos over te schakelen naar een nieuwe taak of activiteit

Tegenwoordig lijken kinderen zich minder goed te kunnen concentreren dan vroeger. Overtuigend bewijs hiervoor ontbreekt overigens. Steeds vaker zie je, dat kinderen dusdanige concentratie- en werkhoudingsproblemen hebben, dat ze het aangeboden werk niet afkrijgen en zo dus ook minder profiteren van het onderwijsaanbod.

Als kinderen zich al minder goed kunnen concentreren, dan komt dit in ieder geval niet doordat het brein veranderd is. De omgeving van kinderen is wel drastisch veranderd, door bijvoorbeeld de komst van allerlei digitale middelen.

Hierdoor is er meer informatie tot onze beschikking dan vroeger en wordt er meer aandacht van ons brein voor deze informatie gevraagd. Ons brein houdt namelijk van nieuwe informatie en deze digitale middelen voorzien daar continu in.

Dit voelt voor het brein als een constante beloning, ook als er eigenlijk geen relevante nieuwe informatie binnenkomt. Tot ons brein komt dus tegenwoordig veel meer informatie die aandacht vraagt dan vroeger.


Het afwisselen tussen verschillende inkomende prikkels vraagt veel van ons brein.

Hoewel het af en toe lijkt alsof we kunnen multitasken, is dat niet het geval.

Je brein kan in het werkgeheugen geen twee dingen tegelijk, maar wisselt deze heel snel met elkaar af. Je kunt je daarom beter concentreren wanneer je hersenen zich kunnen richten op één taak.

 

De concentratie van kleuters


Je aandacht richten op iets kun je leren. Voor een jong kind is het lastiger om de aandacht langduriger te richten dan voor een volwassenen.

Bij kleuters zijn namelijk nog niet alle executieve functies ontwikkeld, omdat het brein pas rond het 23e levensjaar uitontwikkeld is. Van kleuters kunnen we dus niet dezelfde executieve functies verwachten als van oudere kinderen en volwassenen.

Hoewel de executieve functies bij jonge kinderen dus nog niet allemaal (in ontwikkeling) aanwezig zijn, is het wel belangrijk om deze juist in de kleuterleeftijd al te trainen, te versterken en te leren besturen. Juist omdat deze functies essentieel zijn om tot leren te komen en het kleuterbrein nog erg kneedbaar is.


De ontwikkeling van de volgehouden aandacht begint al wanneer kinderen nog niet op school zitten. Onderzoeken laten zien dat een kleuter tussen 5-6 jaar zich ongeveer vijf tot acht minuten hoog betrokken kunnen concentreren. Vanuit de breinontwikkeling van een kleuter bekeken is het dus kleuteronvriendelijk om langer dan 10 minuten in een kring nieuwe kennis aan te bieden. Daarin speelt ook mee dat kleuters nog erg egocentrisch zijn. Dat wil zeggen dat ze nog erg gericht zijn op zichzelf en hun eigen behoeften. Daardoor kunnen ze nog minder aandacht en concentratie opbrengen voor de verhalen van anderen. Ze zitten als het ware te vol met hun eigen belevenissen en ervaringen.

Misschien heb jij als leerkracht dus nog te hoge verwachtingen. Verwachtingen, die kleuters nog niet kunnen waarmaken.


Naarmate kinderen ouder worden, wordt meestal ook hun concentratieboog langer.

Gemiddeld genomen kan een kind van 10 jaar: 20 minuten aan een taak werken en een kind van 13 jaar: 30 minuten. Wanneer een kind vrijwillig een zelfgekozen activiteit verricht, is deze concentratieduur vaak veel langer. Niet vreemd dus, dat sommige ouders het niet begrijpen wanneer de leerkracht opmerkingen heeft over de concentratie van hun kind op school, terwijl hij thuis uren met Lego kan spelen.


Aandacht richten train je je hele leven lang. Je ontdekt wat werkt en wat niet.

Soms is het een zoektocht naar wat de beste omstandigheden zijn.

De grootste afleider daarin ben je zelf .

 

Concentratie en de evenwichtszin


Ons evenwichtsorgaan zit in het binnenoor, en is verbonden met ons totale spierstelsel. Evenwicht is iets wonderbaarlijks. Door het vinden van balans overwint het kind de zwaartekracht. Het is de evenwichtszin waardoor we weten welke positie ons lichaam inneemt in een ruimte. Dit zintuig helpt om jezelf als “ik” te kunnen ervaren.

Je blijft immers steeds dezelfde, onafhankelijk van je positie in een ruimte.


Dit staat een jong kind niet zomaar tot zijn beschikking.

De ontwikkeling van de evenwichtszin duurt een aantal jaren en gaat gelijk op met de motorische ontwikkeling, waarbij een kind moet leren om zich een vrije en zelfstandige positie te verwerven. (hoofd recht houden, zitten, kruipen, rechtop gaan staan).

Met het vrije staan is een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van de evenwichtszin, de zwaartekracht is overwonnen. Daarmee is de voorwaarde gezet voor de volgende stap de verovering van de ruimte.


Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat er een voorbeeld moet zijn. In een omgeving zonder mensen gaat een kind niet staan.

Belangrijk voor de evenwichtszin is ook het vermogen van de ogen om driedimensionaal te kunnen waarnemen.


Kun je innerlijk evenwicht, innerlijke rust ervaren, dan kun je ook luisteren: daarom is de evenwichtszin ook de basis voor de gehoorzin en de concentratie.

Veel kinderen met een zwak evenwicht ontwikkelen een strategie om deze te verbloemen, bijvoorbeeld door opdrachten snel en vluchtig uit te voeren of door regelmatig "expres" te vallen. Deze kinderen gaan meestal ook op de vloer zitten als ze hun schoenen aan-/uitdoen, omdat de vloer ze steun geeft.

Ze ontlenen weinig zekerheid aan hun evenwicht.

 

Tips


Concentratie is als een spier die getraind moet worden. Spierkracht kan afnemen als je een langere periode niet sport of niet goed beweegt. Datzelfde geldt voor concentratie.

Je moet het opbouwen en dan regelmatig blijven oefenen.

Dat kan bij kleuters bijvoorbeeld op de volgende manieren:


Bespreek wat het is!

Bespreek met de kinderen wat concentreren is. Hoe ziet dat eruit? Wat voor gedrag hoort daarbij? Bedenk samen hoe je dit visueel kunt maken. Maak bijvoorbeeld een foto en hang deze als geheugensteuntje op. Herinner het kind hieraan op de momenten dat de concentratie wegzakt.


Oefen het geleidelijk!

Laat het kind geleidelijk de aandachtspanne vergroten. Concentratie is een spier die getraind moet worden. Blijf dus oefenen om je langere tijd op één ding tegelijk te richten.


Kies bewust een plek uit!

Wees je bewust van de werkplek of de plek in de kring. Zet je een kind wel of niet bij een deur of raam, in loopgangen, achteraan, vooraan, met de rug naar andere kinderen?


Zet hulpmiddelen in!

Geef het kind af en toe een koptelefoon op of plaats het kind achter een houten schotje.

Of schakel een luister-/werkmaatje in! Geef het kind een knuffel, die bij hem/haar op schoot mag zitten. Vraag het kind ervoor te zorgen dat zijn/haar maatje goed oplet.

Of leg een knuffel in de klas die af en toe behoefte heeft aan rust en dan in slaap valt in de klas. Tijdens de slaaptijden van deze knuffel is het dan rustig in de klas.

Of introduceer een stoere superheldencape met superkrachten. Een kind die dat wil en nodig heeft mag deze cape dragen. Of introduceer een magische bril. Met deze bril op kun je je aandacht goed richten op waar je mee bezig bent.


Zorg voor afwisseling!

Las af en toe een pauze in de les in en ga ook niet meteen door naar de volgende activiteit.

Zorg voor een afwisseling van concentreren en bewegen.


Maak de lengte van een taak visueel!

Geef de lengte van de taak aan. Gebruik bijvoorbeeld een klok, zandloper of horloge waarmee je het tijdsverloop zichtbaar kunt maken. Of gebruik een timetimer die aangeeft hoe lang er nog gewerkt wordt. Verleng de tijd naarmate dit beter gaat.


Zoek naar allerlei manieren!

Verwacht niet dat alle kinderen stil kunnen zitten! Sommige kinderen springen en luisteren, anderen wiebelen en luisteren, weer anderen friemelen en luisteren of tekenen en luisteren.

Sommigen kinderen zullen zich ook zo moeten concentreren op het stil zitten, dat ze zich niet meer kunnen concentreren op datgene wat de leerkracht vertelt. Je bereikt als leerkracht dus het averechtse effect als je wilt dat ze wel stilzitten.

Datzelfde geldt voor sommige leerlingen die je niet altijd aankijken, maar bijvoorbeeld wel steeds naar buiten staren. Wanneer zij jou als leerkracht aankijken, zijn ze meer bezig met jouw mimiek en hoe je eruit ziet dan met hetgeen wat je vertelt. Je kunt je in die situatie dus afvragen of dat het erg is dat ze je niet aankijken. Zoek liever samen naar manieren die het luisteren en concentreren ten goede komen, zonder dat andere kinderen of het kind zelf daardoor worden afgeleid. Laat kinderen die tijdens je uitleg tekenen dus ook gewoon lekker hun gang gaan. Kinderen die dit doen, onthouden meer van wat je zegt dan kinderen die dit niet doen. Het kan dus lijken alsof ze hun aandacht niet focussen, maar het juist wel doen. Het werkt volgens hetzelfde principe als aantekeningen opschrijven in plaats van typen. Door de schrijfbeweging worden beide hersenhelften gestimuleerd waardoor de stof beter beklijft.


Durf ook je eigen planning los te laten!

Stop wanneer je merkt dat de concentratie bij een aantal kinderen op is. Het is niet erg om een activiteit op een ander moment voort te zetten of te laten vallen!


Geef ruimte voor beweging!

Beweging zorgt ervoor dat er in de hersenen een gebied wordt geactiveerd waardoor het concentreren op een later moment beter gaat.


Vertel kort en bondig!

Houd de kinderen betrokken door korte, bondige instructies en pakkende intro's.


Beloon!

Geef complimentjes als het kind het lukt om de aandacht erbij te houden.

Zorg dat het kind na het volbrengen van een taak iets heeft om naar uit te kijken.

En maak gebruik van beloningssystemen.


Zorg voor interessante, betekenisvolle activiteiten!

Houd activiteiten zo betekenisvol mogelijk, bijv. door een handpop in te zetten.

Zorg ook dat de taak interessant voor een kind is.


Doe ademhalingsoefeningen!

Oefeningen waarbij de bewustwording van de ademhaling centraal staat verleggen de aandacht naar binnen en jezelf concentreren op je eigen ademhaling helpt om omgevingsprikkels te filteren. Het draagt daarnaast ook bij aan een gevoel van rust en veiligheid.

 

Activiteiten


Luister goed!

Benodigdheden:

- Een verhaal

- Wie/wat/waar kaarten

Geef een luisteropdracht voordat je begint met lezen, bijvoorbeeld: gaan staan bij een afgesproken woord of verdeel van tevoren de wie-wat-waar kaarten en laat de kinderen op die manier gerichter luisteren.


De rechercheur

Benodigdheden:

- Vijf voorwerpen

Kies een kind dat in het midden van de kring bij vijf voorwerpen gaat staan.

De groep mag één minuut naar dit kind kijken en sluit hierna de ogen. Het kind pakt vervolgens een voorwerp en verlaat de ruimte. De groep opent de ogen. Vertel dat er zojuist een dief is geweest. Jij bent de rechercheur en wilt weten hoe de verdachte eruit ziet.

Stel de groep vijf vragen over het uiterlijk van de verdachte, variërend in moeilijkheid.

Vraag hierna of de groep ook weet welk voorwerp is meegenomen.


De post

Benodigdheden:

- Drie enveloppen

- Een kaart

Zorg voor drie enveloppen.

Stop in één ervan een kaart. Laat zien in welke envelop de kaart zit.

Geef de enveloppen links- en rechtsom de kring rond. Na verloop van tijd geef je een stopteken en vraag je de kinderen waar de envelop met de kaart is.

Variatie: Geef drie kinderen ieder een envelop. In één envelop zit de kaart.

De drie kinderen lopen door elkaar en wisselen de enveloppen uit.

Aan de groep te taak om de envelop met de kaart goed met de ogen te volgen en na verloop van tijd de echte postbode (met de kaart) aan te wijzen.


Meervoudige opdrachten

Benodigdheden:

- Geen

Oefen de concentratie met het volgende spel. Geef de kinderen een meervoudige opdracht die ze uitvoeren in het lokaal, zoals: loop op je tenen naar een raam, ga daar zitten op de grond en kruip terug naar de kring. De kinderen voeren de opdracht daarna uit.

Begin met tweevoudige opdrachten en breid dit daarna uit naar meer.


Bij wie klinkt het geluid?

Benodigdheden:

- Iets wat geluid maakt (bijv. een belletje)

Wijs een kind aan dat in het midden van de kring gaat zitten. Hij sluit de ogen.

Geef iets wat geluid maakt, zoals een belletje, de kring rond. Op een teken stopt het doorgeven. Iedereen doet de handen op de rug. Het kind in de kring doet de ogen open en het kind met het belletje laat het achter zijn rug rinkelen. Bij wie klinkt het geluid?

Variatie: Zing een lied en geef het belletje door zolang het lied klinkt.


De stoorzender

Benodigdheden:

- Grote vellen papier

- Tekenmaterialen

- Instrumentale muziek

Geef de kinderen in tweetallen een groot vel papier. Het ene kind is de tekenaar en het andere de stoorzender. Spreek af wat de tekenaars tekenen, bijvoorbeeld golvende bewegingen op de maat van een instrumentaal muziekstuk. De tekenaars gaan aan de slag. De stoorzenders leiden de tekenaars af. Ze mogen hen niet aanraken, maar ze mogen wel geluiden maken, een mop vertellen of een gekke bek trekken.

Lukt het de tekenaars om hun aandacht bij het werk te houden? En lukt het de stoorzenders om hun aandacht te trekken? Na een tijdje wisselen de kinderen van rol.

Ze kunnen het papier omdraaien of je geeft ze een nieuw vel.

Variatie: In plaats van iets te tekenen kan er ook iets uitgebeeld worden.


Zoek je letter!

Benodigdheden:

- Muziek

- Tijdschriften

Oefen de concentratie met het volgende spel. Laat de kinderen met een muziekje aan de eerste letter van hun naam zoeken in tijdschriften, zonder te praten.


Gezelschapsspelen

Benodigdheden:

- Een gezelschapsspel

Door kleine, niet of minder complexe, spellen te spelen kan de aandacht erbij houden geoefend worden. Door gezelschapsspelen te spelen concentreren kinderen zich op het spel en zijn dan (minder) afgeleid. Gaandeweg kan dit worden uitgebreid door meer complexere spellen te spelen met kinderen. Dit zijn dan de spellen waarbij ze moeten plannen, plannen moeten bijstellen of bijsturen op de plannen van de medespeler(s).


Meditatieoefeningen

Benodigdheden:

- Een rustgevend muziekje

Doe regelmatig mindfulness in de klas. Hierbij richt je je op één ding tegelijk en zorg je ervoor dat alle storende prikkels genegeerd worden. Een rustgevend muziekje tijdens een activiteit doet soms ook wonderen.

Waar komt het geluid vandaan?

Benodigdheden:

- Geen

De kinderen sluiten hun ogen. Jij gaat ergens in de klas staan en maakt een geluid. De kinderen wijzen naar de plek waarvan zij denken dat het geluid vandaan kwam. Dan mogen ze hun ogen open doen. Hebben ze het goed?

Wie staat er voor je?

Benodigdheden:

- Een blinddoek

De kinderen kijken goed naar elkaar. Wat hebben de klasgenootjes aan? Hoe hebben ze hun haar? enz. Dan wordt één kind geblinddoekt en komt er een kind voor hem/haar staan.

Het geblinddoekte kind mag nu aan de kleding en het haar voelen. Weet hij/zij wie er staat?

Bewegingen nadoen

Benodigdheden:

- Geen

De leerkracht (of een kind) maakt bewegingen en de andere kinderen doen de bewegingen precies na.


Voeldoos

Benodigdheden:

- Een voeldoos

- Voorwerpen

Stop een voorwerp in de voeldoos. Laat een kind voelen en beschrijven. Is het hard/zacht? Groot/klein? Rond? enz.


Wat hoor ik?

Benodigdheden:

- Voorwerpen

Maak met je handen of een voorwerp een geluid (zonder dat de kinderen zien wat het is). Waar werd het geluid mee gemaakt?

Kneepjes doorgeven

Benodigdheden:

- Geen

kinderen in de kring hebben elkaars hand vast. De juf begint met het geven van een kneepje in één van de handen (de kinderen weten niet aan welke kant van de kring de juf begint). Lukt het om de kring helemaal rond te gaan?

Variatie: Je kunt ook een kind naar de gang sturen. Dat kind moet later erachter komen waar om dat moment een kneepje gegeven wordt.

Evenwichtsoefeningen

Benodigdheden:

- Geen

Doe allerlei evenwichtsoefeningen, zoals: op één been staan, over een balk lopen, op een klein blad staan enz.

 

Op zoek naar meer?


Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest

Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!



.

.

2.978 weergaven0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven
De ontdekhoek

De ontdekhoek

Werkgeheugen

Werkgeheugen

Comments

Rated 0 out of 5 stars.
No ratings yet

Add a rating

© 2020 by juf Angelique. This website has been designed using resources from Freepik.com

bottom of page