Beeldend werken is een fantastische manier om kleuters aan te moedigen om te experimenteren en nieuwe dingen te ontdekken. Het biedt niet alleen ruimte voor creativiteit, maar helpt ook hun concentratie te vergroten.
In beeldend onderwijs, waar de leerkracht geen strikte verwachtingen stelt, spreken we van vrije expressie. Hoewel je zou denken dat vrije expressie alle ruimte biedt voor creativiteit, is dit niet altijd het geval. Juist door een bepaalde structuur en kaders te bieden, kunnen kinderen hun creativiteit beter ontwikkelen en behouden . In deze blog lees je meer over hoe dat werkt!

De kracht van beeldende vorming
Beeldende vorming voor kleuters draait om spelenderwijs ontdekken en experimenteren met verschillende materialen en technieken. Het doel is niet om een perfect kunstwerk te maken, maar om de fantasie en motorische vaardigheden van kinderen te stimuleren. Beeldende vorming draagt bij aan hun ontwikkeling op verschillende gebieden, zoals:
Fijne motoriek
Activiteiten zoals tekenen, schilderen, knippen en plakken helpen de kleine spieren in hun handen te ontwikkelen, wat later nuttig is bij het leren schrijven.
Zintuiglijke ontwikkeling
Kleuters leren door te voelen, ruiken en kijken. Materialen zoals klei, verf en zand bieden rijke sensorische ervaringen.
Ruimtelijk inzicht
Door te bouwen met blokken of klei ontwikkelen kleuters hun ruimtelijk inzicht.
Creatieve ontwikkeling
Kleuters hebben een rijke verbeelding, die ze kunnen uitdrukken door beeldend werk. Dit stimuleert hun symbolisch denken en helpt hen om verhalen visueel over te brengen.
Beeldende vorming legt de basis voor de creatieve en cognitieve ontwikkeling van kleuters, zodat zij de wereld op een persoonlijke en visuele manier kunnen ontdekken.
Werkvormen in beeldende vorming
In de beeldende vorming kunnen kleuters diverse werkvormen verkennen, zoals:
Tekenen en schilderen
Met materialen zoals krijt, stiften, verf en wasco beginnen kleuters vaak met krabbels die geleidelijk aan herkenbare vormen aannemen.
Werken met papier
Scheuren, knippen en plakken stimuleren ruimtelijke vaardigheden.
Driedimensionale objecten maken
Klei, natuurmaterialen en textiel bieden mogelijkheden om objecten te creëren.
Digitale beeldbewerking
In sommige gevallen kan digitale beeldbewerking ook een optie zijn om de creativiteit van kinderen te prikkelen.
Productgericht versus procesgericht werken
Bij beeldend onderwijs maken we onderscheid tussen productgericht en procesgericht werken:
Productgericht werken
Hierbij ligt de nadruk op het eindresultaat, waarbij kinderen vaak dezelfde werkjes maken. Dit biedt weinig ruimte voor eigen creativiteit en zelfexpressie.
Vaardigheden zoals experimenteren, eigen keuzes maken en kritisch reflecteren komen hierbij te weinig aan bod.
Procesgericht werken
Dit is de vorm waarbij kinderen de vrijheid krijgen om hun eigen ideeën te ontwikkelen en te experimenteren. Het proces staat centraal, en kinderen worden uitgedaagd om buiten hun comfortzone te denken. Dit stimuleert creativiteit en persoonlijke expressie.
Buiten de kaders...
Procesgericht werken is overigens niet hetzelfde als zomaar iets tekenen of maken.
Vooropgesteld: Daar is helemaal niets mis mee. Kinderen tekenen voortdurend vanuit zichzelf en laat ze dat vooral lekker doen. Om nieuwe vaardigheden te kunnen ontwikkelen, die passen bij creativiteit en andere 21e-eeuwse vaardigheden zijn echter juist ook verwachtingen en kaders nodig. Voor creatief denken is wel een aanknopingspunt nodig.
Iets om over na te denken, iets om je tanden in te zetten.
Zonder die kaders worden kinderen namelijk niet uitgedaagd en blijven ze vormgeven in hun veilige comfortzone. Heel waarschijnlijk kiezen ze in dat geval voor voor de hand liggende technieken, materialen en onderwerpen. Hiervoor hebben ze wellicht ooit een compliment gekregen, dus het is lekker veilig om dit steeds weer te blijven maken.
Het kind zal het in zo'n geval ook niet zo nauw nemen met hoe de figuren vormgegeven zijn, als het voor hem maar duidelijk is waar het over gaat.
Wanneer je een kind helemaal vrij laat werken, heeft hij vaak geen flauw idee waar hij dan moet beginnen. Sommige kinderen blokkeren dan. Anderen hebben soms wel een idee wat ze zouden wíllen maken, maar hun fijne motoriek is nog niet altijd voldoende ontwikkeld om dit ook echt op papier te krijgen. Ook hierdoor blokkeert de creativiteit.
En heel waarschijnlijk zie je een kind in zo'n geval dus niet meer onderzoeken, experimenteren, uitproberen, toepassen, aanpassen, reflecteren en kritisch kijken naar zijn eigen handelen en bewuste keuzes maken in het werk om betekenis te geven en over te dragen En dat zijn juist de begrippen die passen bij creativiteit.
Het is belangrijk om als leerkracht een balans te vinden tussen vrijheid en kaders.
Te veel vrijheid kan ervoor zorgen dat kinderen vastlopen of blijven werken in hun comfortzone, terwijl te veel richtlijnen de creativiteit kunnen beperken.
Een leerkracht moet de ruimte en de richting kunnen afstemmen, zodat kinderen zich zowel kunnen ontwikkelen als zichzelf kunnen uiten.
Dit betekent ook dat er voldoende ruimte is voor eigen keuzes, terwijl er kaders zijn die het kind uitdaagt om nieuwe dingen te ontdekken.
Kunstlessen aan kleuters
Wanneer je een kunstzinnige les aan kleuters gaat geven, kun je gebruik maken van deze vaste opbouw:
1. Introductie
Begin met een verhaal en ondersteun dit met voorwerpen, prentenboeken, plaatjes en video's. Kijk daarbij naar de vormen, kleuren en het formaat.
Dit helpt de kinderen betrokken te raken en geeft een kader voor de les.
Daarnaast vorm je op deze manier een kader, een basisstukje van de wereld om hen heen. Van daaruit kunnen de kinderen gaan ontdekken.
2. Uitproberen en maken
Bekijk foto's en leg de basisvormen van je onderwerp uit. Een sneeuwpop bestaat bijvoorbeeld uit een paar cirkels. Vervolgens gaan de kinderen aan de slag en doen ze gaandeweg allerlei ontdekkingen. Loop rond en praat met de kinderen.
Een goede beeldende les begint altijd bij een sterke opdracht met heldere kaders die ruimte bieden voor eigen inbreng en eigenheid. Kinderen moeten daarbij de kans krijgen om zelfstandig te werken, om zelf beslissingen te nemen, om te experimenteren en oplossingen te vinden.
Je kunt kinderen bijvoorbeeld uit hun schulp lokken door een creatieve aanzet te geven.
Enkele voorbeelden:
Plak een gekleurd veertje (of iets anders) op een leeg vel papier en laat de kinderen dat veertje in hun tekening verwerken. Wordt het een veer op de muts van Piet? De staart van een papegaai? Een waaier? Zodra de kinderen het veertje zien, gaan ze fantaseren en nadenken. Ieder kind ziet er weer iets anders in.
Maak met ecoline een grillige vlek op een wit vel papier. Laat het goed drogen en geef de kinderen vervolgens een watervaste zwarte stift. Wat zien ze in de vlek?
Plak één of twee paar wiebeloogjes op een wit vel papier. Vraag de kinderen van wie de ogen kunnen zijn. En waar kijken ze eigenlijk naar? Geef er stiften bij.
Teken een willekeurige zwarte lijn op een wit vel papier. Een zigzaglijn, driehoek, spiraal of golf: het kan allemaal! Vraag de kinderen de lijn in hun tekening te verwerken. Wat maken ze ervan? Geef ze er kleurpotloden bij.
Lijm één of meerdere pompons stevig vast op een groot vel schilderspapier. Laat de kinderen de pompon verwerken in hun schilderwerk. Natuurlijk kun je er ook allerlei andere materialen opplakken. Kies in de herfst bijvoorbeeld voor een blaadje van een boom.
Je kunt een kind individueel op gang helpen met zo'n creatieve ideeënstarter als hij of zij het lastig vindt om iets te bedenken, maar het is ook waardevol om de opdracht met een grotere groep te doen. Na afloop kunnen alle verschillende ideeën dan naast elkaar gelegd worden. Let wel op welke werkvorm je kiest als je de opdracht met een grotere groep doet.
Geef ieder kind in een tafelgroepje een andere opdracht. Wil je de werkvorm waarbij je een lijn tekent met de hele groep bijvoorbeeld doen? Geef dan ieder kind in een tafelgroepje een andere lijn. De kans is namelijk groot dat de kinderen elkaar anders na gaan doen en niet zélf creatief denken. Hang de werkjes ook niet meteen op.
Zo worden kinderen niet beïnvloed door de creatieve oplossingen van anderen.
3. Reflecteren
Reflecteer tussentijds met de kinderen. Laat ze even stoppen met werken en bekijk het werk van een aantal kinderen die iets speciaals hebben gedaan. Op die manier kan hun werk de anderen weer inspireren.
4. Opruimen en bespreken
Als het werk af is, mogen kinderen er nog eentje maken, een ander kind helpen of alvast gaan opruimen. Bespreek wat ze leuk vonden, wat moeilijk was, wat ze hebben geleerd en wat ze meenemen voor een volgende keer.
Het is aan te raden om zelf eerst de opdracht uit te proberen. Daardoor weet je wat de moeilijkheden zijn, welke materialen je nodig hebt en hoe lang het ongeveer duurt.
Wanneer de verwachtingen voor het kind helder zijn, maar er ook genoeg ruimte is voor eigen inbreng en het ontwikkelen van de creatieve vaardigheden tijdens een kunstzinnige les, noemen we dat procesgerichte didactiek. Daarbij gaat het niet zozeer over het beoordelen van het product, maar over het proces ernaartoe.
Vraag jezelf eens af hoe productgericht jij werkt tijdens de beeldende lessen en hoe je kinderen meer ruimte kan geven voor het beeldende proces.
Didactische tips voor leerkrachten
Focus op het proces
Focus op het proces, niet op het resultaat: “Wat mooi, vertel eens wat je hebt gemaakt?”
Laat de kinderen ook op hun eigen werk reflecteren en geef ze daarvoor de tijd.
Geef woorden aan het proces
Gebruik taal om het proces te verwoorden.
Stel ook vragen die kinderen helpen om zelf tot oplossingen te komen
Zorg voor variatie
Bied verschillende materialen aan om de creativiteit te prikkelen.
Oog voor elkaar
Stimuleer samenwerking en bespreek elkaars werk op een positieve manier.
Deel daarbij ervaringen.
Geef het voorbeeld
Jouw enthousiasme als leerkracht werkt aanstekelijk!
Door deze tips en structuur te volgen, kun je kleuters helpen om op een creatieve en betekenisvolle manier de wereld om hen heen te ontdekken.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog aanvullingen of suggesties? Laat dan een reactie achter!
Boeken
Bronnen
'Creatieve vaardigheden', https://inodegroot.nl/

..
.
Commentaires