In vrijwel elke kleuterklas is wel een bouwhoek met een basisuitrusting aanwezig.
Wanneer er enkel met blokken kan worden gebouwd dan blijft het bouwen echter een geïsoleerde activiteit die alleen aansluit op het manipulerend spel.
Kinderen willen deel uitmaken van de echte (grote mensen) wereld.
Op het moment dat je kinderen wil stimuleren in hun ontwikkeling zou je de echte wereld dus naar de bouwhoek moeten brengen. Door rollenspel en fantasiespel in de bouwhoek te stimuleren kunnen leerlingen zich breder ontwikkelen.
In deze blog lees je meer over aanvullende materialen in de bouw-/constructiehoek.

De aanvulling van aanvullende materialen
Eens was de bouwhoek het speelkleed waarop werd gebouwd met grote blokken, sjouwkisten, planken en constructiemateriaal. Ter aanvulling was er wat wereldspelmateriaal, zoals voertuigen en dieren. De bouwhoek zag er het hele schooljaar hetzelfde uit.
In de loop van de jaren is er veel veranderd. De bouwhoek zit niet meer in het keurslijf van de standaardhoek met de traditionele bouwmaterialen. Tegenwoordig is het steeds vaker een veelzijdige speelwerkplek met afwisseling in de materialen.
De standaardblokken van de Haagse set zijn niet alleen best klein, maar ook allemaal even groot, waardoor kinderen minder constructieproblemen tegenkomen en het bouwen vaak minder uitdagend is. Het is daarom ook erg belangrijk dat er naast een aantal goede basismaterialen regelmatig aanvullend materiaal van verschillend formaat in de bouwhoek te vinden is. Dit materiaal geeft weer nieuwe constructieproblemen en impulsen aan het spel van alle kinderen. Kinderen hebben deze aanvullende materialen nodig om meer ingewikkelde, originele bouwsels (na) te maken. Het aanvullend materiaal zorgt ervoor dat een bouwwerk een functie kan krijgen en het bouwen nog interessanter maakt.
Daarnaast kan aanvullend materiaal een appél doen op het decoreren en esthetisch mooier maken van het bouwwerk. Het stimuleert de fantasie en het zoeken naar oplossingsstrategieën. Zorg daarbij voor materialen met een helder ontwikkelingsdoel, die aansluiten bij je beredeneerde aanbod.
Welke materialen zijn een aanvulling?
De bouwhoek moet spel uitlokken door gebruik van herkenbaar materiaal.
Wanneer kinderen iets niet herkennen zullen ze ook niet weten wat ze ermee kunnen spelen. Realistisch speelgoed en echte materialen, helpen kinderen om op verhaal te komen. Gebruik deze kant en klare materialen wel het liefst zo weinig mogelijk, want ze remmen de fantasie af en beperken de creatieve mogelijkheden.
Zorg voor veel multifunctionele, open materialen, die tot de verbeelding spreken en de kinderen uitdagen om hun fantasie de vrije loop te laten, er zelf een betekenis aan te geven en daardoor meer vragen van hun creativiteit.
Denk hierbij aan kosteloos materiaal en 'Loose parts'.
Wanneer je een nieuwe dimensie aan je bouwwerken wilt geven, kun je ook denken aan materiaal dat rollenspel in de bouwhoek stimuleert. Voeg bijvoorbeeld eens bouwhelmen of bouwhesjes toe, zodat er als echte bouwvakkers gebouwd kan worden. Of denk bij het thema de dierentuin bijvoorbeeld eens aan knuffeldieren, bezems, schepjes, borstels enz. zodat de kinderen als dierenverzorgers aan de slag kunnen.
Pas de aanvullende materialen in de bouwhoek ook regelmatig aan. Beweeg mee met de verhalen die kinderen spelen en de veranderingen in belangstelling of in een thema.
Wees kritisch naar wat voor aanvullend materiaal je aanbiedt en vooral ook wanneer je het aanbiedt. Deze aanvullende materialen hoeven niet allemaal altijd tegelijk aanwezig te zijn.
Zet niet te veel en niet te grote dingen neer. Het is immers ook belangrijk dat de bouwhoek overzichtelijk blijft en dat er steeds iets nieuws te ontdekken is wat voor nieuwe spelimpulsen kan zorgen. Verrijk de hoek juist door te verarmen en het aantal materialen te beperken. Voeg bijvoorbeeld bij ieder thema een ander element toe.
Teveel materiaal kan verlammend werken en leidt eerder tot rommelen dan tot constructief nadenken. Kinderen weten vaak niet wat ze met zo'n grote hoeveelheid aan moeten.
Bij een beperkter aanbod krijg je mooier spel en ligt de focus meer op het creëren.
Vraag je dagelijks af of de materialen het spel van kinderen uitlokken en ondersteunen. Wanneer je nieuw materiaal toevoegt, kan er dan ook materiaal weg?
Zorg er ook voor dat er altijd mogelijkheden zijn om verschillende materialen met elkaar te combineren. Dat leidt tot rijker spel. Juist door verschillende materialen in een hoek te kunnen combineren, wordt de fantasie en het denken geprikkeld. Kinderen kunnen op deze manier meerdere ervaringen in samenhang opdoen.
Geef kinderen ook de gelegenheid om materialen uit andere hoeken te gebruiken als dit past bij hun spel. Zorg ervoor dat kinderen binnen hun constructieve spel ook ervaringen op kunnen doen met schrijven en lezen, met schema’s of met rekenen.
Kinderen kunnen heel goed zelf aangeven welke aanvullende materialen ze nodig hebben om te kunnen bouwen; welke technieken en aanvullende materialen. Geef kinderen dus die ruimte en stimuleer dit. Observeer als leerkracht het bouwgedrag van de kinderen en sluit je aanvullende materialen en aanbod daarop aan.
Voorbeelden van aanvullende materialen
De gedrevenheid van kinderen om greep te krijgen op de werkelijkheid, vraagt om een gevarieerd aanbod van materialen en activiteiten die kinderen écht aanspreken.
Je kunt hierbij aan de volgende materialen denken:
Alternatieve bouwhoekmaterialen:
Blokken met andere kleuren en/of vormen (bijv. Kapla, cilinders, halve cirkels, bogen, regenboogblokken, magneetblokken, gekleurde blokken enz.) Gekleurde blokken maak je ook makkelijk zelf door blanke blokken met aquarelverf te kleuren.
Blokken met plaatjes erop (bijv. van de kinderen in de klas, prentenboekfiguren, de huizen van de kinderen of gebouwen).
Wc rollen met gelamineerde foto's erop.
Beschilderde blokken of plankjes (bijv. met schoolbordverf zodat je er steeds iets anders op kunt tekenen)
Ingepakte blokken (in papier, cadeaupapier, aluminiumfolie enz.)
Bouwplaten in verschillende maten

Echte bouwmaterialen:

Afzetlint
Bakstenen (niet te groot en te zwaar en in verschillende vormen)
Bamboestokken (in combinatie met postbode elastieken en kleden)
Bochtjes (loodgietersmateriaal)
Buigzame buizen voor elektriciteitskabels
Buizen (kunststof). Denk aan plastic buizen of gewoon wc- en keukenrollen. Hier kun je leuk mee bouwen, zeker als je ook nog knikkers krijgt, zodat je je eigen knikkerbaan kunt maken!
Dakgoten
Gordijnringen
Houten platen van dun MDF, triplex of multiplex in diverse vormen.
IJzerdraad en ander bindmateriaal
Klossen
Kurk
Laminaat (in stukken)
Latten in verschillende maten (geschuurd)
Multiplex plaatmateriaal in verschillende vormen als basis of bouwplaat/bedekking
Noppenplastic
Paalkoppen
Palet
Piepschuim
Planken van verschillende lengtes (doordat deze niet allemaal even groot zijn komen kinderen constructieproblemen tegen, die onderzoekend leren uitlokken).
Plastic
Plexiglas
Plinten
PVC buizen met koppelstukken
Resthout (geschuurd)
Rioolbuizen
Roerstokjes voor verf
Schildertape
Schuimrubber
Stofzuigerslang (stukken)
Stokken
Tape (om omtrekken op de vloer of tegen de wand te maken)

Tegels (groot en klein)
Touw
Tuinhek
Tuinslang (stukken)
Ventilatieroosters
Vloerbedekking (tegels of stukjes uit stalenboeken)
Zeil of Novilon(stukje)
Kosteloos materiaal

Bierdoppen
Bierviltjes
Blikken
Bubbeltjesplastic
Deksels
Doppen
Dozen
Eierdozen
Flessen
Garenklossen
IJslolly stokjes
Kartonnen bekers
Kartonnen bordjes
Keukenrollen
Kokers
Kurken (vraag deze bij een restaurant)
Lege verpakkingen
Luciferdoosjes
Melkpakken
Plakbandrollen
Plastic bekers
Plastic flessen
Rollen
Saté prikkers met klei
Schoenendozen
Wasbollen
Wasknijpers
Wc rollen (met een klein knipje erin kun je ze makkelijker stapelen.
Rekenmaterialen:

Centimeter
Duimstok
Liniaal
Meetlinten (van de bouwmarkt of Ikea)
Rolmaat
Waterpas met maataanduiding
Weegschaal
Cijferkaarten/cijfers
Vormenkaarten
Schrijfmaterialen:
Boeken
Gum
Klembord
Letterkaarten/letters
Logo's
Notitieblok
Papier
Pennen
Potlood
Stiften
Whiteboard
Woordkaarten
Creatieve materialen/Loose Parts:
Denk bij het inrichten van je bouwhoek ook eens aan creatieve materialen of Loose Parts. Deze zijn vaak goedkoop, veelzijdig en hebben vanwege hun open einde vaak een onweerstaanbare aantrekkingskracht op jonge kinderen.
Wanneer bouwmaterialen en Loose Parts met elkaar worden verbonden, geeft dit mooie kansen voor creatieve, fantasierijke bouwwerken die ondersteunend zijn bij het opbouwen van een spelverhaal. Het open karakter van al deze materialen maakt kinderen nieuwsgierig, ondernemend en gemotiveerd om er op eigen initiatief een spelverhaal mee te spelen.
De betekenis van het materiaal kan in het spel steeds weer veranderen.
Het materiaal is niet rolbevestigend en sluit aan bij de eigen mogelijkheden en interesses.
De combinatie van Loose Parts en bouwmateriaal doet een beroep op de verbeelding van kinderen en geeft ruimte aan diverse vormen van spel. Bijvoorbeeld het esthetisch, mooier maken van een bouwwerk, het ordenen en sorteren van het materiaal of er een compositie mee maken. Tijdens het spelen doen kinderen rijke ervaringen op, zoeken ze naar oplossingen voor ontstane problemen en gebruiken ze hun creativiteit. Het kind schept tijdens het proces zijn eigen verhaal. Door te luisteren naar dit verhaal kan de leerkracht ontdekken wat er bij het kind leeft en wat de speelleeromgeving bij hem teweegbrengt.
Door Loose Parts in combinatie met bouwmateriaal aan te bieden stimuleer je de creativiteit creativiteit en de fantasie van kinderen. Je geeft kinderen op die manier de mogelijkheid om op unieke wijze vorm te geven aan ontstane ideeën in het spelverhaal. Dat verhoogt het welbevinden en de betrokkenheid van een kind.
Een briefje aan de ouders met een lijst materialen die je zoekt brengt je al een hele stap verder bij het verzamelen van Loose Parts, alsook een bezoek aan de kringwinkel. Het sorteren van het verzamelde materiaal kan je samen met de kleuters doen: classificeren maar! Om te voorkomen dat het een rommeltje wordt moet je wel goed nadenken over hoe je de "Loose Parts" gaat opbergen. Voorbeelden van creatieve materialen zijn:
Fiberfile
Gekleurd papier. Maak van blauw papier bijvoorbeeld een vijver, van groen papier een weiland en van grijs papierwegen voor de auto's.
Glasstenen
Inpakpapier
Karton
Klei om de blokken aan elkaar te metselen. Hier vind je een recept.

Klittenband
Klossen (van garen)
Knopen
Kralen
Lamineerfolie (bv. als raam)
Lappen stof
Logo’s
Mozaïek steentjes
Plakband (om afbeeldingen op blokken te plakken of blokken aan elkaar te bouwen).

Pompons
Schildersezel met grote vellen papier voor het maken van een bouwtekening
Vilt
Watten
Whiteboard voor het maken van een bouwtekening.

Natuurlijke materialen:

Bamboestokken
Bladeren
Boomschors
Boomstammen/schijven
Dennenappels
Eikels
Hazelnoten
Hooi
Houtsnippers
Kastanjes
Keien
Mos
Nest
Schelpen
Stenen
Stro
Takken
Veren
Walnoten
Zaagsel
Zand
Wereldspelmateriaal & materialen voor rollenspel:
Wanneer je meer aandacht besteedt aan (rollen)spel in de bouwhoek, past de bouwhoek beter binnen het thematisch werken en sluit je daarmee ook beter aan bij de belevingswereld van de kinderen. Hierdoor zullen meisjes ook sneller in de bouwhoek aan de slag gaan. Zij zijn immers, meer dan jongens, gericht op communicatie en kunnen die behoefte in het rollenspel goed kwijt. Ze krijgen met rollenspel in de bouwhoek de kans hun bouwwerken te associëren met de voor hen bekende (leef)wereld en daarin te spelen.
Voorbeelden van materialen om het rollenspel te stimuleren zijn:

Auto’s
Afbeeldingen (gelamineerd) op blokken, bijvoorbeeld van gebouwen, het eigen huis van de kinderen enz.
Bomen, bloemen en planten
Boten
Bouwhelmen
Dieren (plastic, pluche, Playmobil)
Dinosaurussen
Feest en versiermaterialen
Gereedschap (plastic)
Grasmatjes
Hekjes
Kompas
Kruiwagen
Kunstbloemen en planten
Materialen om wegen te creëren (bevestig bijv. afbeeldingen van wegen op karton of hout)
Materialen uit de huishoek
Meubels (uit het poppenhuis)
Patrijspoorten (bijv. van cirkels of kartonnen bordjes)
Plastic bekers en bordjes
Plastic eieren
Paalkoppen
Pionnen
Poppetjes (pluche, plastic, Playmobil, Barbie, poppenkastpoppen, vingerpoppetjes)
Stuur en/of roer
Trein en rails. Combineer de rails eens met blokken.

Verkeersborden (Deze maak je makkelijk zelf met wc rollen en afbeeldingen van verkeersborden, een wasknijper met een afbeelding van een bord erop of een ijslollystokje met een afbeelding van een bord erop die je laat staan door deze bijvoorbeeld in een stukje klei of schuim te zetten).

Verkleedmaterialen om rollenspel te stimuleren
Verrekijker
Vliegtuigen
Wegennet (Deze kun je zelf maken, bijvoorbeeld door een wegennet op een stuk karton te tekenen en als ondergrond te gebruiken of door deze van zwart papier of gelamineerde afbeeldingen te maken. Hier vind je afdrukbare wegdelen. Er is ook wegennettape te koop, die je op een ondergrond of blokken kan plakken. Je kunt ook een wegennet op planken verven.).
Wielen

Overige materialen:
Ballonnen
Bloempotten (plastic)
Blokkenkar
Boeken
Cd’s hoesjes of andere kunststof verpakkingsmateriaal
Constructie (bijv. Lego)
Dak (van karton)
Emmer
Emotiekaarten
Fietsband (stukken)
Glasstenen
Grasmatjes
Kaarten
Kisten
Kleurenkaarten
Knopen
Knikkers
Kranten met plakband
Kratten
Lichtsnoer
Magneten
Paraplu (bijv. als hoed van een paddenstoel of om een iglo te maken)
Spaghetti met marshmallows of piepschuim
Potten en pannen
Rietjes
Scheerschuim (om kleine blokken aan elkaar te plakken. Doe dit wel in een plastic bak!)

Schoorsteen (karton)
Sneeuw
Stoel
Speelkaarten
Spiegel(tegels)
Sponzen

Suikerklontjes
(Omgekeerde) tafel
Thema gerelateerde materialen
Tupperware bakjes
Vlaggetjes
Zwembuizen (in de lengte doorgesneden).
Bied aanvullende materialen aanvullend aan!
Door het aanvullend materiaal pas in het vooruitzicht te stellen als het bouwwerk klaar is blijft de focus wel op het bouwen of construeren. Dit kun je stimuleren door de aanvullende materialen op een andere plek te bewaren. Maak bijvoorbeeld een Loose Parts winkeltje of kast in je klas waar de kinderen nadat ze iets hebben gebouwd kunnen gaan halen.

Sommige pedagogen zeggen echter dat er een grotere variatie in complexe bouwwerken ontstaat, indien er in de bouwhoek helemaal geen aanvullend materiaal aanwezig is.
Uit hun onderzoek blijkt dat alhoewel het aanvullend materiaal het rollenspel stimuleert, kinderen worden afgeleid van het daadwerkelijk bouwen.
Bijvoorbeeld het toevoegen van dierfiguren zorgt ervoor dat kinderen blijven hangen in de bouwfase waarin ze de blokken als omheining gebruiken voor een dierentuin.
Sommigen beweren ook dat indien aanvullend materiaal in te grote hoeveelheden wordt aangeboden of erg aantrekkelijk is, kinderen minder betrokken zijn bij het bouwen.
Bij aanvullend materiaal gaat het om de juiste dosering, variatie en het doel, waarbij afstemming op het groepje kinderen het sleutelwoord is.

Omgaan met aanvullende materialen
Ook in de omgang met en mogelijkheden van de materialen in de bouwhoek hebben kinderen instructie nodig. Laat nieuwe aanvullende materialen daarom altijd eerst in de kring zien en bespreek wat de kinderen ermee kunnen doen. Stel daarbij bijvoorbeeld de vraag:
Op hoeveel verschillende manieren kunnen we hiermee spelen? Daag de kinderen vervolgens uit om met zoveel mogelijk ideetjes te komen en noteer ze met pictogrammen.
Stop niet bij de gangbare ideeën, maar daag ze uit om met nieuwe ideetjes te komen.
Hang deze vervolgens op in de hoek. Laat kinderen na het speelwerken hun ervaringen met het nieuwe materiaal vertellen. Dit brengt de andere kinderen ook weer op nieuwe ideeën.
Voor al deze ideeën geldt: wissel af!
Laat de bouwhoek niet het hele jaar hetzelfde, want dan worden de (toegevoegde) materialen 'gewoon' voor de kinderen en valt er minder te ontdekken.
Op zoek naar meer?
Boekentip:
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën in een reactie op deze blog te delen!

Comments